Toch krijgt deze menselijke kant van leiderschap opvallend weinig structurele aandacht. Leiderschapstrajecten focussen op visie, strategie en resultaat, maar raken zelden de kern van wat er dagelijks in teams gebeurt. “We investeren wél in plannen, structuren en strategie, maar veel minder in het vermogen van leidinggevenden om echt te kijken naar hun team”, zegt Anne Giesen, directeur van Pulso Nederland. “Hoe lees je de sociale processen die spelen? Hoe merk je spanning op voordat het conflict wordt? Leiderschap heeft een disproportioneel effect op het welzijn van medewerkers, zowel positief als negatief. En we doen het er vaak maar een beetje bij.”

Cultuur is gedrag, geen beleid Structuur staat in een organogram; de cultuur zie je in gedrag – in wat mensen doen. De manier waarop leidinggevenden omgaan met fouten, spanning of conflicten vormt de feitelijke cultuur van een organisatie, elke dag opnieuw. “Als leidinggevenden spanning vermijden, leren teams dat ook”, zegt Giesen. “Leiders die moeilijke gesprekken voeren met respect en nieuwsgierigheid, bouwen vertrouwen binnen hun team en versterken de veerkracht van de organisatie.”

Pulso Nederland helpt organisaties dit zichtbaar te maken via wat Giesen “cultureel bewust leiderschap” noemt: leidinggeven dat inzicht koppelt aan gedrag. “We kunnen met onze WOD-analyse de dynamiek tussen team, leidinggevende en context in kaart brengen. Niet om te oordelen, maar om patronen te herkennen die samenwerking versterken of verzwakken.”

De kunst van menselijk leiderschap Goed leiderschap draait minder om het geven van antwoorden en meer om het stellen van de juiste vragen. Volgens Giesen zouden leiderschapstrajecten daarom meer moeten draaien om het begrijpen van menselijke systemen. “Visie is heel belangrijk, maar de meeste leiders worstelen niet met richting geven, juist met observeren en onderlinge relaties ondersteunen.”

Empathie is cruciaal, maar empathie zonder richting leidt tot besluiteloosheid, terwijl richting zonder empathie angst oproept. De kunst is beide te combineren: duidelijk zijn zonder hard te worden, betrokken zonder jezelf te verliezen. Leiders die die balans vinden, creëren een omgeving waarin mensen zich veilig voelen én verantwoordelijkheid nemen.

“Leiderschap begint bij goed kijken”, zegt Giesen. “Mensen hebben behoefte aan richting, erkenning en duidelijkheid, maar dat vraagt veelal om meer zelfinzicht. Empathie is geen zachte vaardigheid, het is een harde voorwaarde voor duurzaam succes.”

Organisaties die investeren in relationeel leiderschap zien minder stress, een lager verloop en meer betrokkenheid. “Een gezonde organisatiecultuur wordt gebouwd door leidinggevenden die echt kijken naar hun team én naar zichzelf. Leiders die spanning begrijpen, zien wat die zegt over de dynamiek van hun team of organisatie. Dát kenmerkt toekomstbestendige organisaties.”