AI belooft bedrijven meer slagkracht, maar zonder grip op data verandert die belofte al snel in een kwetsbaarheid. Juist daarom kan datasoevereiniteit in geopolitiek onzekere tijden uitgroeien tot een Europees concurrentievoordeel.

The Sharing Group neemt privacy-first e-mailprovider Soverin over

De meeste mensen staan er niet bij stil: je inbox bevat vaak je hele leven. Privégesprekken, medische gegevens, wachtwoorden, bankzaken – het zit allemaal in je e-mail. Toch geven miljoenen mensen techreuzen als Google of Microsoft daar gewoon toegang toe. “We zijn het bijna normaal gaan vinden om onze digitale identiteit uit handen te geven”, zegt Diana Krieger, CEO van Soverin

Organisaties werken volop met generatieve AI, maar staan zelden stil bij de vraag waar hun data wordt opgeslagen en wie er toegang toe heeft. Alleen als je weet waar je data is en welke regels gelden, houd je grip op het gebruik ervan en ligt niet alles zomaar op straat. Deze datasoevereiniteit is een cruciale randvoorwaarde voor veilige, betrouwbare en toekomstbestendige AI-toepassingen. Ook helpt het bedrijven om te voldoen aan privacyregels en andere wetgeving rondom datagebruik.

Bedrijven willen kunstmatige intelligentie (AI) inzetten om sneller en slimmer te werken. Maar daarbij botsen ze op vragen rond datasoevereiniteit: van wie zijn de gegevens, waar worden ze opgeslagen en hoe borg je betrouwbaarheid en transparantie? Daarnaast is er het risico dat technologie de menselijke maat naar de achtergrond dringt. Organisaties zoeken balans tussen data-efficiency en menselijke merkwaarde.

Cyberdreiging beheerst de zakelijke actualiteit van alledag. Bedrijven worden geconfronteerd met steeds geraffineerdere aanvallen, maar ook met strengere wetgeving zoals de NIS2-richtlijn, die bestuurders persoonlijk verantwoordelijk maakt voor gebrekkige IT-beveiliging. Tegelijk is het IT-landschap onoverzichtelijker dan ooit: thuiswerk, IoT, cloudapplicaties en steeds slimmere aanvallers zorgen voor nieuwe kwetsbaarheden en hogere eisen.

Om in dat complexe speelveld overzicht te houden, is een geïntegreerde aanpak essentieel. Niet alleen techniek, maar ook processen en mensen spelen daarin een rol. Een doordacht framework helpt organisaties om stap voor stap hun netwerk én cybersecurity op orde te brengen, van veilige toegang tot disaster recovery. Denk aan het in kaart brengen van kwetsbare apparaten, het correct beheren van gebruikersidentiteiten en het toepassen van netwerksegmentatie.

Gemeenten gebruiken, net als veel andere organisaties, de dienstverlening van buitenlandse hyperscalers zoals Microsoft en Oracle. Het aanbod van deze aanbieders is technisch indrukwekkend, maar de servers vallen onder jurisdictie van landen met eigen wetten, belangen en economische agenda’s. Gemeenten die cruciale data en applicaties daarop laten draaien, dreigen ongemerkt een deel van hun digitale soevereiniteit in te leveren.

“Gemeenten moeten zich afvragen: in wiens handen ligt onze digitale sleutelbos? Wie daar geen helder antwoord op heeft, speelt met de continuïteit en veiligheid van het lokaal bestuur”, zegt Maarten Hillenaar, managing director van Centric Digitale Overheid. Overheden beseffen zich dat terdege en zoeken naar IT-oplossingen waarmee ze zelf meer de regie houden. Reden voor Centric om een Nederlandse cloud te ontwikkelen.

Centric’s chief architect Gerco Koks legt uit waarom het bedrijf deze route heeft gekozen. “De overheid onderkent de gevaren van digitale afhankelijkheid en stelt daarom in aanbestedingen steeds vaker de eis dat data binnen Nederlandse grenzen moeten blijven. Centric is al decennialang een strategische partner van Nederlandse gemeenten en andere overheidsorganisaties. Daarom ontwikkelen wij momenteel een volledig Nederlandse cloudinfrastructuur.”

AI biedt kansen, maar het succes ervan hangt af van snelle en veilige toegang tot data. Steeds meer organisaties gebruiken hiervoor cloudproviders, maar wie beheert de gegevens dan, en wie heeft feitelijk toegang? In een tijd waarin geopolitiek technologie beïnvloedt, wordt datasoevereiniteit strategisch belangrijk.

Criminaliteit en fraude worden steeds internationaler en complexer. Zulke netwerken misbruiken juist de versnippering van data bij publieke en private instanties. Banken, opsporingsdiensten en ziekenhuizen zien afzonderlijk signalen, maar missen het totaalbeeld. Privacyregels en concurrentiegevoeligheid verhinderen dat zij gegevens delen. Nieuwe cryptografie maakt samenwerking mogelijk zonder controleverlies. “Om fraude of georganiseerde misdaad echt aan te pakken, moeten organisaties samenwerken”, zegt Toon Segers, medeoprichter van deeptechbedrijf Roseman Labs. “Tot voor kort bestond er geen manier om dat veilig en compliant te doen.”

Organisaties willen profiteren van AI, maar lopen aan tegen een belangrijke vraag: hoe behoud je grip op data en technologie in een door buitenlandse spelers gedomineerd landschap? Zonder een goed plan voor vaardigheden dreigt afhankelijkheid en verlies van regie. Het risico is duidelijk: “Zonder voldoende kennis en digitale basisvaardigheden haal je nooit het volle potentieel uit AI. Sterker nog, je loopt het risico dat systemen zelfstandig beslissingen nemen of bij data kunnen zonder dat de organisatie dit beseft”, stelt Sjon Post, manager portfolio en onderwijs bij Computrain, een opleider gespecialiseerd in IT-trainingen en certificeringen.