Vijf jaar geleden gaf ik een college voor de Universiteit van Nederland waarin ik dit beeld over de stad van de toekomst schetste. Inmiddels zitten we in een wereldwijde pandemie en kreeg de bouw te maken met nieuwe regelgeving op het gebied van stikstof en duurzaamheid. We gaan nog steeds de goede kant op, maar de vooruitgang is door al deze omstandigheden wel iets minder snel gegaan dan gedacht. Toch blijft het beeld over de stad van de toekomst onveranderd. Bovendien staat de technologische ontwikkeling niet stil.

Een boeiend project waar al die onderdelen uit het toekomstscenario in samenkomen is Brainport Smart District. In deze nog te bouwen duurzame buurt in de Helmondse wijk Brandevoort worden veel slimme technologieën toegepast. Zo zal de wijk klimaatadaptief worden, wekken de klimaatneutrale woningen zelf energie op en worden de functies van het huis bijgehouden door sensoren. Natuurlijk is er veel groen in de wijk, staan er moestuinkassen en door de gezamenlijke binnentuinen is er meer ruimte voor ontmoeting. Een wat mij betreft prachtige leefvorm die eenzaamheid tegengaat en zorgt voor meer sociale cohesie.   

Brainport Smart District staat nog in de kinderschoenen. Er zal de komende tien jaar ook op andere plekken flink gebouwd moeten worden om de woningnood op te lossen. Grote vraag voor het komende decennium is: waar gaan we die huizen bouwen en hoe? Voorlopig hebben we virgin materialen nog nodig, maar de roep om circulariteit en het gebruik van biobased grondstoffen is groot. Daarnaast is het cruciaal dat we materialen uit andere sectoren gaan hergebruiken. Want zelfs als we honderd procent van de beschikbare gesloopte bouwstoffen benutten, dan voorziet dit op dit moment in slechts veertig procent van de totale behoefte. Gelukkig ontstaan er op dit vlak creatieve initiatieven, zoals het hergebruiken van autoraamfolie voor dakbedekking. Ook 3D-printing kan de bouw van huizen in de toekomst versnellen. Een machine kan immers 24/7 blijven draaien. Momenteel experimenteert de Technische Universiteit Eindhoven met het printen van vijf futuristische huizen van beton. Veelbelovend, maar nog wel wat experimenteel.

Als we de transitie doormaken naar anders bouwen, meer hergebruik, een betere opslag voor zelf opgewekte energie en overstappen op zelfrijdende deelauto’s die zichzelf buiten de stad parkeren, kan het stadsbeeld in de komende twintig jaar drastisch veranderen. Woningen hebben dan geen parkeerplekken meer nodig en de wegen kunnen smaller worden gemaakt, omdat zelfrijdende eenheden efficiënter rijden. Hierdoor kunnen steden, groener, socialer en gezonder worden. Groot struikelblok vormt op dit moment nog de acceptatie. Ook vragen zoals ‘hoe maken we het betaalbaar’ en ‘welke impact heeft techniek op de mens’, spelen een rol. En dan leeft nog de discussie: hoe om te gaan met data? Bij Brainport Smart District wordt dit anders geregeld. Data zijn voor iedereen beschikbaar, maar worden wel zorgvuldig beheerd door een ethische board waarin zowel bewoners als de gemeente en de TU vertegenwoordigd zijn. Eventueel financieel voordeel zal terugvloeien naar de bewoners en zij mogen altijd besluiten dat ze hun data niet meer willen afstaan. Er zal de komende twintig jaar veel gaan veranderen, maar de menselijke factor is daarin zeker bepalend. Technologie is er namelijk om het leven van de mensen aangenamer, gezonder en leuker te maken. Het staat wat dat betreft altijd in dienst van de mens, en zeker niet andersom. 

Elphi Nelissen was voorzitter van het transitieteam Circulaire Bouweconomie bij de Rijksoverheid, is voorzitter van de SER Brabant, lid van het College van Bestuur Fontys en oprichter van Nelissen ingenieursbureau.