De logistieke sector is een van de grotere vervuilers van Nederland. Ter land, ter zee en in de lucht draagt het vervoer van goederen voor een aanzienlijk deel bij aan klimaatverandering en luchtverontreiniging. Vrachtwagens bijvoorbeeld, zijn volgens cijfers van de Stichting Natuur & Milieu verantwoordelijk voor 3 procent van de voertuigen op de weg maar zorgen tegelijkertijd voor 18 procent van de totale CO2-uitstoot van het wegverkeer en 40 procent van de luchtvervuiling. Tegen deze achtergrond loont het om eens kritisch te kijken naar de totale puzzel waarin we als maatschappij goederen van A naar B transporteren. En dit gebeurt ook, veelal met initiatieven vanuit de sector zelf. Zo blijkt het dikwijls duurzamer (en economisch voordeliger) om grote volumes met internationale bestemmingen per schip of trein te vervoeren.

De oplossing voor een duurzamere logistiek ligt besloten in zowel gedrag als technologie. De dieselmotor, ruim honderd jaar hét werkpaard bij uitstek voor vrachtvervoerders, is op z'n retour nu schonere alternatieven zoals de elektromotor volwassen en daarmee economisch rendabel worden. Bij investeringen in materieel spelen nieuwe overwegingen een rol, maar er is ook veel laaghangend fruit. Met hetzelfde materieel is vaak al een slag te maken onder het motto: don't change the numbers, change the game. "Steeds meer vervoerders maken gebruik van intermodale connecties tussen vervoer over de weg, treinverbindingen en binnenvaart", signaleert logistiek consultant Bouwe van der Meer. Omdat dit pas rendabel is bij grotere volumes, moeten verladers wel meer gaan samenwerken. Dit gaat niet overal even eenvoudig. "In Nederland geven Heinz, Mars en Bavaria het goede voorbeeld met een gezamenlijke terminal voor de binnenvaart in Tiel, maar in landen als Duitsland heeft elke verlader zijn eigen vervoerder."

Waar elektrische vrachtwagens nu nog vooral gebruikt worden voor korte afstanden en distributie voor binnensteden, zullen deze vehikels binnen afzienbare tijd ook de snelweg veroveren. "Er komen steeds meer merken met elektrische modellen, die ook een steeds groter bereik hebben", ziet Geertje van Hooijdonk, directeur van stichting Natuur & Milieu. Mobiliteit in het algemeen en elektrisch rijden in het bijzonder zijn een speerpunt van de stichting, die waarschuwt dat zonder slimmere logistiek en elektrisch rijden de door Nederland onderschreven klimaatdoelstellingen in het verdrag van Parijs niet gehaald gaan worden. Afgaande op ontwikkelingen bij vrachtwagenfabrikanten ziet Van Hooijdonk rond het jaar 2020 een nieuwe generatie elektrische vrachtwagens op de markt verschijnen. Maar ook nu al is 'elektrisch' in veel gevallen een alternatief. "Vijftig procent van de gemaakte ritten door vervoerders is korter dan 300 kilometer. Voor touringcars komen modellen met die range al op de markt. Bedenk ook dat chauffeurs na 4,5 uur rijden verplicht zijn om te rusten. Op die momenten kunnen vrachtwagens weer opladen bij snelladers en daarmee de actieradius vergroten."

Technologische ontwikkelingen stoppen niet bij elektrisch rijden. Langere en Zwaardere Vrachtautocombinaties (LZV's) kunnen en mogen meer vracht vervoeren dan een gewone vrachtautocombinatie. Een LZV is maximaal 25,25 meter lang en 60 ton zwaar, terwijl een gewone vrachtwagen maximaal 18,75 meter lang is en (in Nederland) maximaal 50 ton zwaar mag zijn. Omdat het brandstofverbruik nauwelijks stijgt, wordt bij per LZV vervoerde goederen zo'n 30 procent brandstof bespaard. Inmiddels rijden in Nederland zo'n duizend van deze 'ecocombi's' rond. Ontwikkelingen in biobrandstoffen zoals biodiesel en bio-ethanol maken ook deze vorm van aandrijving steeds vaker een alternatief. Toch is het hier opletten, omdat dit niet altijd duurzamer is. "Biobrandstoffen zijn alleen maar goed als ze gemaakt zijn uit reststromen en niet uit voedselgewassen", zegt Van Hooijdonk. "De voorraad groene brandstoffen is maar heel beperkt en wij zijn ervan overtuigd dat deze eigenlijk nodig zijn om het vliegverkeer te verduurzamen, aangezien dit moeilijk op andere manieren te bereiken is."

Het slimmer inrichten van logistieke stromen kan voor een aanzienlijke duurzaamheidsverbetering zorgen. "Vaak ontbreekt het aan een retourlading", zegt Van der Meer. Door meer schaalvergroting in de markt wordt dit probleem gaandeweg opgelost. Kleine bedrijven met een slechtere bezettingsgraad kunnen steeds moeilijker meekomen ten opzichte van grotere concurrenten. Tegelijkertijd schieten de online portalen uit de grond waarin vervoerders samen kunnen werken. "Van de tien startups op dit gebied blijft er uiteindelijk straks één over, maar ideeën zijn er momenteel overal. Bedrijven kunnen gezamenlijk hun pieken spreiden en zo ontstaat evenwicht." De ruimte om hier een slag te maken ziet ook Van Hooijdonk. "Wij denken dat vrachtverkeer over de weg nog 30 tot 50 procent zuiniger kan door slimmer te plannen." 

De overheid heeft een rol te spelen, zowel met stimulerende initiatieven als de Lean & Green Award (en het bijbehorende certificeringsprogramma) als met fiscale maatregelen zoals een kilometerheffing om mobiliteit zwaarder te belasten. "Met de juiste prijsprikkels komen we een heel eind en er moet echt versnelling plaatsvinden op het verduurzamen van verschillende sectoren, willen we de afspraken van Parijs halen", zegt Van Hooijdonk. Een project als de 'e-highway', dat draait in Duitsland, Zweden en de Amerikaanse staat Californië, zou eveneens veel kunnen betekenen. In dit project zijn snelwegen deels voorzien van bovenleidingen waardoor elektrische vrachtwagens tijdens het rijden hun accu's kunnen bijladen. 

Tegelijkertijd maakt de sector zelf forse stappen. "Men let nu op zaken waar enkele jaren geleden nooit aandacht voor was, zoals banden en aerodynamica", zegt Van der Meer. "Spoilers kunnen het brandstofverbruik met tien procent verlagen en alles wat je daarmee bespaart, bespaar je ook nog eens op onderhoud en remmen." Ontwikkelingen in boordcomputers maken het daarnaast beter mogelijk rijgedrag van chauffeurs te volgen, met als doel hen te helpen zuiniger te rijden." Voor vervoerders blijft het zaak om alle verschillende ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid nauwgezet te volgen en waar mogelijk in de praktijk te brengen. "Een multimodale vervoersstrategie en elektrisch rijden worden steeds belangrijker, zeker nu gemeenten in steden milieuzones inrichten", aldus Van Hooijdonk. "Daar moet je nu eigenlijk al mee bezig zijn als logistiek bedrijf, want aandacht voor duurzaamheid en de toekomst vormen feitelijk je license to operate."