‘The world in your pocket’, zou Apple-icoon Steve Jobs hebben gezegd bij de introductie van de eerste iPhone. Of die voorspelling helemaal is uitgekomen, daarover kun je discussiëren, maar ver zat Jobs er in ieder geval niet naast. De smartphone heeft een ongekende digitale revolutie ontketend. Nu staan we min of meer aan het begin van een nieuw soort digitale ontketening: de opkomst van artificial intelligence. Met alle gevolgen van dien, niet in de laatste plaats voor het beroepenveld.

Er doen wat dat betreft allerlei wilde speculaties de rondte. Tegelijkertijd is het goed om niet blind achter die voorspelling aan te draven, benadrukt Duursma. “Banen met een grote routinematige component zullen steeds vaker en harder onder druk komen te staan. Dan heb je het over de receptioniste, die telefoontjes doorverbindt en afspraken inplant. Of over de call center-medewerker, die vijftig keer per dag dezelfde vragen moeten beantwoorden. Banen met meer nadruk op fysiek handmatige werkzaamheden, zoals die van de loodgieter, kapper of tandarts, staan in het groen. Die zullen heus niet zo maar ophouden te bestaan.”

Wat wel goed is om scherp op het netvlies te houden, is dat artificial intelligence (AI) steeds beter in staat is om menselijke eigenschappen over te nemen. Denk dan aan eigenschappen als kijken, lezen, luisteren, spreken, redeneren en zelfs al een beetje aan het herkennen van emoties. Een nieuw soort AI-systemen is zelfs al in staat om nieuwe ideeën te genereren waardoor machines een vonk van verbeeldingskracht krijgen. “Dat proces zit in een enorme versnelling. Systemen helpen je steeds vaker om je werkzaamheden te verlichten en te automatiseren. Straks heb je als journalist wellicht software op je pc die je kan helpen om de tone of voice in de tekst precies te laten aansluiten bij je lezersdoelgroep. Het werk van de journalist wordt daarmee gemakkelijker, maar zal de baan zelf zal zeker blijven bestaan. Er zitten namelijk heel veel menselijke vaardigheden in het echte journalistenwerk.”

Om je als werkende op die toekomst voor te bereiden, is het een tip van Duursma om je werk onder te verdelen in dertig taken. En daarin maak je een schifting tussen taken die door software kunnen worden overgenomen en taken waar een overduidelijke menselijke eigenheid voor nodig blijft. Dan weet al behoorlijk nauwkeurig hoe de toekomst van je baan er uit gaat zien. “Juristen zullen in de toekomst heus geen contracten meer gaan napluizen of er oneffenheden in staan. Dat wordt voor een groot gedeelte overgenomen door digitale systemen. Consequentie is dat gestandaardiseerde activiteiten worden geautomatiseerd en dat er ruimte ontstaat voor nieuwe werkzaamheden. Misschien is het wel zo dat juristen daardoor meer zaken kunnen aannemen tegen een lager tarief.”

Digitalisering van werkonderdelen is allang geen toekomstmuziek meer. Ook nu al wordt in de breedte van het bedrijfsleven de invloed van kunstmatige intelligentie gevoeld. Telefonische gesprekken worden overgenomen door AI, AI-software begint onze zinnen in e-mails en artikelen aan te vullen en samenvattingen voor ons te schrijven.

De lijn van complexiteit van wat AI kan, schuift steeds verder op, is de mening van Duursma, waarmee hij vooral wil benadrukken dat complexe systemen steeds meer menselijke eigenschappen zullen overnemen. “Nederland is voornamelijk een kennissamenleving. AI gaat steeds meer ‘intelligente’ taken van ons overnemen. Kijk naar de functie van de HR-manager. Software om cv’s te beoordelen is al op de markt. Of naar de politieagent. Sofware om aangiftes te beoordelen is al op de markt”, stelt Duursma. 

Wat hij daarmee wil zeggen, is dat elke werknemers sluipenderwijs met digitalisering te maken krijgt. Worden we daarom allemaal werkeloos? “Dat niet, maar we moeten wel heel actief ons als mens blijven ontwikkelen willen we op lange termijn relevant blijven.”