“De komende jaren zal Big Data alleen maar groter gaan worden”, vertelt Frits Grotenhuis, directeur Topsector ICT. “Het is een belangrijke grondstof voor algoritmen en daarmee ook kunstmatige intelligentie. Social media maakt bijvoorbeeld meer en meer gebruik van algoritmen en genereert om die reden grote hoeveelheden data om bijvoorbeeld voorkeuren van gebruikers te bepalen. Naast het verzamelen en patronen herkennen op basis van grote hoeveelheden data gaat Big Data een grote rol spelen in het voorspellen van gebeurtenissen in de samenleving. Wat zegt bijvoorbeeld een bepaald zoekgedrag op Google over het feit dat er misschien een griepgolf op een bepaald moment kan gaan plaatsvinden.”

Het verzamelen, opslaan en analyseren van data en het daarmee kunnen doen van bepaalde voorspellingen, zorgt ook voor de terechte vraag rondom ethiek. Want wordt er bij het verzamelen van al die data wel voldoende aandacht besteed aan het beschermen van privacy? “Deze zorgen zijn legitiem”, aldus Grotenhuis. “De Europese Unie besteedt hier gelukkig veel aandacht aan en neemt gericht actie omtrent dit onderwerp. Zo zijn er recent twee wetten aangenomen die toezicht houden op ethische bezwaren.” De Digital Market Act moet ervoor gaan zorgen dat grote big tech bedrijven (zoals Meta of
Apple) niet meer als monopolies kunnen opereren. Daarnaast is recent ook de Digital Services Act aangenomen door de Europese Commissie. Beide wetten moeten erop toezien dat er een veiligere digitale omgeving wordt gecreëerd waarbij de rechten van alle gebruikers beter worden beschermd. “En dat zou er ook toe moeten leiden dat er een eerlijk speelveld wordt gecreëerd om zo innovatie, groei en concurrentievermogen te stimuleren.”

Hiermee wordt er dus meer toezicht gehouden om een veiligere digitale omgeving te realiseren. “Maar dat betekent niet dat we er al zijn. Digitale media en de hoeveelheid data nemen toe en evolueren sterk door. Zo zie je bijvoorbeeld dat er veel filmpjes online worden geplaatst, met name sinds de komst van TikTok. Naast de stappen die de EU heeft gezet met het aannemen van de twee wetten is het zaak de digitale omgeving goed te blijven monitoren. Ook de algoritmewaakhond in
Nederland is een belangrijke factor die ervoor moet gaan zorgen dat algoritmes, waarbij grote hoeveelheden data worden gebruikt om bijvoorbeeld iemand te kunnen voorzien van een suggestie voor nieuwe lampen of een lagere prijs voor datgene wat diegene wil kopen, beter worden gemonitord en de gebruikers ervan beter worden beschermd. Algoritmes worden om deze reden gecontroleerd op transparantie, discriminatie en willekeur om zo fundamentele burgerrechten online te beschermen. Misstanden bij de Belastingdienst, zoals de Toeslagen-
affaire, moeten hiermee in de toekomst voorkomen worden. De overheid mag dus niet meer zomaar data verzamelen en onderling delen.”

Naast dat er gevaren kunnen zitten aan Big Data kan het ook ontzettend veel opleveren, gaat Grotenhuis verder. “Digitale innovatie zorgt namelijk ook voor ontzettend veel nieuwe mogelijkheden. Zo loopt er binnen het programma Commit2Data (www.commit2data.nl) een project waarbij we kijken hoe Big Data pieken en dalen van het energieaanbod kan reguleren. Door het energieaanbod in beeld te krijgen kunnen er op basis van die gegevens voorspellingen worden gedaan om zo vraag en aanbod van energie te optimaliseren. Ook in de zorg is de Topsector ICT actief met het STRAP (Self TRAcking for Prevention) project, waarbij hartpatiënten gedurende de dag zelf hun hartslag meten en monitoren en de arts de mogelijkheid heeft om op afstand mee te kijken. Met behulp van Big Data kan worden afgelezen of de hartslag een normaal patroon laat zien of wanneer de hartslag juist onregelmatig is en er een afwijkend patroon te zien is. Op basis van die gegevens kan tijdig worden ingegrepen door de arts.”

Met Big Data is men in staat om te innoveren in Big Data, maar ook om te innoveren met Big Data, aldus Grotenhuis. “Het innoveren in Big Data gaat onder andere over technieken in data analyse, of data visualisatie, maar ook het veilig opslaan en beschikbaar stellen van data. En het innoveren met Big Data gaat over toepassing van big data in verschillende sectoren zoals de gezondheidszorg. Daarbij kan een onderscheid worden gemaakt naar beschrijvende, voorspellende en voorschrijvende data. Beschrijvende data is bijvoorbeeld het patroon van de hartslag. Hiermee kan op basis van data uit de regio en de man/vrouw-verhouding ook een voorspellende waarde worden bepaald. En met het derde onderscheid, de voortschrijvende data, kan preventief worden ingegrepen, wanneer bijvoorbeeld een arts de patiënt al eerder vraagt om langs te komen of besluit een ambulance te sturen.” 

De komende jaren zullen de enorme stromen van Big Data voor mogelijkheden zorgen. “In elke sector van de samenleving zal de toestroom van data voor kansen zorgen die het leven op bepaalde vlakken gemakkelijker gaan maken. Met data kan voorspeld worden wanneer sluizen en bruggen onderhouden moeten worden, wanneer en waar een file zal ontstaan en wanneer de wielen van een trein moeten worden vervangen. Van alleen maar beschrijvende data zijn we nu steeds beter in staat om te voorspellen wat er wanneer en waar gaat gebeuren. Met als gevolg dat er kosten kunnen worden bespaard en er minder oponthoud in de samenleving zal zijn. Maar dat betekent ook dat de kaders die door de EU zijn gesteld om op een veilige manier met al die data om te gaan verder zullen moeten worden aangescherpt en steeds weer geactualiseerd moeten worden om de ethiek en veiligheid omtrent het gebruik van data te kunnen waarborgen, juist ook in de toekomst.”

Frits Grotenhuis, Directeur Topsector ICT

Feiten

Topsector ICT stimuleert nieuwe onderzoeken en innovaties in de ICT. Sleuteltechnologie is een verzamelnaam voor digitale innovaties die grote impact hebben op de manier waarop we leven, leren en innoveren. Topsector ICT focust zich op vijf sleuteltechnologieën: Cybersecurity, Kunstmatige technologie, Big Data, Blockchain en Future Network Services. Er zijn in Nederland 500.000 professionals werkzaam in de ICT en die tezamen zorgen voor vijf procent van het Bruto Nationaal Product.