Of de toekomst van de economie circulair is? Daar is Martijn Lopes Cardozo als CEO van Circle Economy natuurlijk een groot voorstander van, maar hij wil er wel gelijk een kanttekening bij plaatsen. Want een circulaire economie is voor hem geen doel op zich, het is een middel om een doel te bereiken. En als hij dat doel dan definieert, dan is dat voor hem iets in de trant van: leven in harmonie met de wereld of een leefbare planeet voor iedereen. “En ik denk dat de circulaire economie een grote bijdrage kan leveren om dit doel te bereiken.” Dat vraagt om uitleg. Want dat circulariteit in de enge definitie, het hergebruik van materiaalstromen, kan bijdragen aan een leefbaardere planeet, daar is iedereen het wel over eens. In 2018 bleek uit het Circularity Gap Report, uitgegeven door Circle Economy, dat we meer de 100 miljard ton aan materialen uit de aarde halen en we maar een heel klein gedeelte daarvan, minder dan 10 procent, op de één of andere manier hergebruiken. En sinds dat jaar is dat aandeel zelfs nog iets gedaald. “We zitten dus in een systeem waarin we heel veel uit de aarde halen en weinig hergebruiken. In een circulaire economie wil je dat anders, dan wil je of die materialen hergebruiken, of die materialen langer en efficiënter gebruiken, dus duurzamere producten maken, of je wil die materialen niet gebruiken. Dat kan bijvoorbeeld door een digitaal alternatief te gebruiken.”

Maar wat omhelst een circulaire economie nog meer?

“Als je het breder trekt, dan zeg je ook: om die materialen te maken, gebruik je duurzame energie en zorg je ervoor dat grondstoffen, zoals bijvoorbeeld water, weer teruggegeven kunnen worden aan de aarde. En als je nog breder gaat kijken, dan ga je ook kijken naar de meer maatschappelijke aspecten: kan je een economie creëren die ook waardevolle, zinvolle werkgelegenheid levert, die ook eerlijker is?”

Zie je de circulaire economie als iets dat waarde toevoegt aan de maatschappij?

“Of je dat nou per se de circulaire economie moet noemen weet ik niet, maar uiteindelijk vind ik dat wel een belangrijk onderdeel van waar je naar toe wil. Vraag jezelf eens af: waarom heb je eigenlijk een economie? Die heb je om mensen een goed leven, welzijn, te bezorgen, maar tegelijk moet dat binnen de grenzen van de planeet gebeuren. Dus als je een economie creëert en je eindigt met heel veel ongelukkig en arme mensen die niet op een goede manier kunnen leven, dan denk ik dat je je doel voorbijschiet. Dus moet je ervoor zorgen dat je een verdienvermogen hebt om een maatschappij in te kunnen richten waar zoveel mogelijk mensen op een gelukkige manier, veilig kunnen leven.”

Daar is veel discussie over de laatste tijd. Is kapitalisme zoals we dat nastreven volgens jou nog wel haalbaar in de toekomst? 

“We kijken natuurlijk al langer naar de risico 's die dat model in zich heeft. We leven natuurlijk heel erg in een lineaire wereld waarin we dingen uit de grond halen, gebruiken en dan weer weggooien. Het kapitalisme is een heel mooi model, maar veel negatieve consequenties van het handelen naar dit model worden niet meegenomen. Of eigenlijk moet ik zeggen: werden niet meegenomen, want wat je nu ziet is dat negatieve aspecten van dit verdienmodel in toenemende mate wel worden meegenomen. En dan bedoel ik niet alleen door de consument of de bedrijven zelf, maar ook door de markt, kijk bijvoorbeeld maar naar de halvering van alle olieaandelen.”

Dus bedrijven zien het zo langzamerhand ook als common business sense?

“Ja, steeds meer. Intrinsiek, vanuit eigen motivatie van de leider van bedrijven, maar ook extrinsiek. Ik woonde laatst wat panels bij van de digitale versie van het World Economic Forum en als je daar de grote investeerders hoort praten zoals Larry Fink van BlackRock, hedgefondsmanager Ray Dalio en David Solomon, de CEO van Goldman Sachs, dan gaat dat voor meer dan 60 procent over duurzaamheid en de eisen die investeerders daar tegenwoordig aan stellen. En het gaat ook over dat de bedrijven die er al langer mee bezig zijn, de omslag al hebben gemaakt, het eigenlijk heel goed hebben gedaan. Dat zie je in de olie-industrie, dat zie je ook in de transitie op de mobiliteitsmarkt met elektrische auto's. De voorspelling is, en dat zie je vaak als eerste in de aandelenprijzen, dat dat in heel veel andere markten ook zal gaan gebeuren. Kijk, en op dat moment gaat het kapitalisme, en de extrinsieke motivatie die daarbij hoort, natuurlijk hand in hand met de intrinsieke motivatie. En dan krijg je een enorme versneller.”

Want dan gaat het kapitalisme voor je werken?

“Ja, dat klopt. En je hebt altijd ergens een kantelpunt nodig, maar ik heb het gevoel dat we daar nu middenin zitten. Nog niet overal, maar doordat het nu in een aantal sectoren gebeurt, en mensen dat ook zien, is de vraag meer wanneer het in andere sectoren gaat gebeuren dan of het gaat gebeuren.”

Maar heel even terug naar de economische basis: als ik een goedkoop product kan maken en dat voor veel geld kan verkopen, dan maak ik toch de meeste winst?

“Zeker ja, dat klopt, tenzij het goedkope product ofwel niet meer gemaakt mag worden door regulering of als de consument het goedkope product niet meer wil hebben omdat ze het idee hebben dat dat niet meer bij ze past, of, en dat is typisch een voorbeeld van waar je circulaire modellen ziet ontstaan, als consumenten het product niet meer willen kopen, maar de service of de dienst wil hebben.”

En dan denk je aan de blauwe deelfietsen die je overal ziet?

“Dat is inderdaad een voorbeeld van een product als een service aanbieden in plaats van verkopen wat tot een grotere efficiëntie kan leiden, Er moet dan wel gezorgd worden dat de producten ook een langere levensduur hebben door naar het ontwerp van een product te kijken. Een mooi voorbeeld daarvan is wat Philips doet met scanners. Die worden tegenwoordig ook al voor een groot deel niet meer per stuk verkocht, maar per scan. En daar zitten ook heel duidelijk een business reden achter, want die scanners zit vol met zeldzame aardmetalen, waarvan het onduidelijk is hoe goed die beschikbaar zijn in de toekomst. Dus als je dan zelf eigenaar blijft van het apparaat dan weet je in ieder geval dat die aardmetalen weer naar je terugkomen. Dus ik denk dat er zeker voorbeelden zijn waar het businessmodel nu gaat werken in het voordeel van circulaire economie.”