De smart industry sector wordt wel beschouwd als de groeimotor en banenmachine van Nederland. In deze tak van sport scoort ons land in internationaal opzicht meer dan gemiddeld. Dankzij onze smart industry worden productieprocessen slimmer en efficiënter gemaakt. Die trend zal bestaande businessmodellen in alle sectoren op zijn kop zetten en een bijdrage leveren aan meer duurzaamheid. Volgens Willem Vermeend, hoogleraar aan de Universiteit Maastricht kunnen we echter niet achterover leunen. “Willen we onze economie slim en duurzaam maken, dan zullen we digitalisering en het gebruik van nieuwe technogie, zowel in het bedrijfsleven als bij de overheid, moeten versnellen. Dat is ook nodig in het onderwijs en de gezondheidszorg.”

Hoe staat ons land er nu met smart industry voor?

“In Europa zie je drie landen die voorop lopen: Duitsland, het VK en Nederland. In ons land zie ik drie belangrijke knelpunten. Vooral in het MKB wordt veel te weinig gebruik gemaakt van de voordelen van digitalisering en innovatieve technologie, zoals Internet of Things (IoT), 3D printen, big data, kunstmatige intelligentie, blockchain, nanotechnologie, robotica en fotonica (microchips die data kunnen verwerken op basis van licht). Daarnaast hebben we in de meeste sectoren op alle niveaus een groot gebrek aan technisch opgeleide mensen. Het derde probleem is dat ons onderwijs veelal opleidt voor banen die straks gaan verdwijnen. Onderwijsprogramma’s moeten veel meer gericht zijn op werk in de nieuwe economie, ook wel de Economie 4.0 genoemd.”

Economie 4.0 wordt volgens hem gekenmerkt door digitalisering, nieuwe technologische ontwikkelingen en een scala maatregelen tegen klimaatverandering (zoals het tegengaan van de uitstoot van broeikasgassen). Daarnaast wijst Vermeend op de snelle opmars van het gebruik van kunstmatige intelligentie. “Zo wordt de Watson technologie van IBM al toegepast bij diagnoses”, verduidelijkt hij. “Watson kan tweehonderd miljoen pagina’s medische literatuur in drie seconden inlezen en beoordelen. Zulke complexe algoritmes vinden tegenwoordig ook hun weg naar de financiële sector en naar het klimaatbeleid.”

U noemt klimaatbeleid. Op welke manieren kunnen we met smart industry op het klimaatakkoord van Parijs inspelen?

“De komende decennia wordt er wereldwijd meer dan 13 biljoen dollar uitgegeven aan klimaatmaatmaatregelen om te kunnen voldoen aan de doelstellingen van het wereldwijde klimaatakkoord.  In Nederland gaat het om circa 200 miljard euro. Daarbij gaat het vooral om investeringen in de bouw en infrastructuur. Je kan daarbij denken aan energie-neutrale gebouwen en woningen, verkeer en vervoer dat draait op C02-vrije elektriciteit, de inzet van duurzame energiebronnen en energie-arme productieprocessen en aparaten. Dit gigantische uitgavenprogramma geeft een geweldige stimulans aan de smart industry en draagt bij aan de economische groei.”

Hoe moeten we omgaan met krapte op de arbeidsmarkt voor smart industry?

“We moeten volop inzetten op onderwijs- en opleidingsprogramma’s en op om- en bijscholing waarbij de inhoud inspeelt op de nieuwe arbeidsmarkt. Dergelijke programma’s zijn ook nodig binnen alle bedrijfssectoren. Ik pleit er sterk voor om dat praktisch in te vullen. We moeten op alle niveaus het personeel betrekken bij het werken met de nieuwe technologie. Met alleen R&D komen we er niet. We zullen ook meer smart industry broedplaatsen moeten scheppen, vooral start-ups te stimuleren en gezamenlijk aan de slag moeten gaan. Een mooi voorbeeld in dit verband is de Brightlands Smart Services Campus in Heerlen.”

Wat is daarin het belang van samenwerking?

“Samenwerking, zowel binnen als buiten de sector, is een absolute voorwaarde voor een succesvolle ontwikkeling van smart industry. Onze field labs – actief in heel Nederland - kunnen als katalysator optreden. Daarin werken uiteenlopende partijen samen aan het ontwikkelen en bevorderen van innovatieve toepassingen. Dat doen ze niet alleen qua producten, processen en software maar ook in het delen van data waarvoor tegenwoordig standaard contracten worden opgesteld.”

En de rijksoverheid?

“Die draagt daar ook aan bij. Bedrijven kunnen de loonlasten van R&D projecten via de WBSO verlagen. Als ze aantoonbaar innovatief zijn, kunnen ze ook een lagere vennootschapsbelasting krijgen op winsten uit WBSO-projecten en octrooien via de fiscale innovatiebox. Met een begroting van 625 miljoen euro is die box een van de grootste subsidieregelingen voor het Nederlandse bedrijfsleven.”

Smart industry heeft ook een duidelijk maatschappelijk aspect. Veel mensen zijn bang hun baan te verliezen. Hoe kunnen we daarmee het beste omgaan?

“Laat ik nadrukkelijk stellen dat het menselijk aspect in toepassingen van de smart industry centraal moet staan. Dat is en blijft het meest belangrijke ijk- en uitgangspunt. Ik begrijp goed dat werknemers  bang zijn dat hun banen straks door intelligente software en robots worden overgenomen. Daarom is het ook van essentieel belang dat we van hoog tot laag draagvlak voor de smart industry scheppen. Vanaf de werkvloer tot de top van het bedrijfsleven, iedereen moet ervan doordrongen zijn dat kennis vergaren, ervaring opdoen en omgaan met slimme technologiëen noodzakelijk zijn. Dankzij deze kennis en ervaring kunnen werknemers, indien hun baan dreigt te worden weggeautomatiseerd, gemakkelijker elders aan de slag, bijvoorbeeld in de snelgroeiende smart industry.”

De smart industry als banenmaker?
“Zonder de inzet van digitalisering en innovatieve technologie zal Nederland de concurrentieslag met andere landen verliezen. Daarom moeten we in de smart industry voorop lopen. Een mooi voorbeeld van een smart bedrijf dat sterk geautomatiseerd is en daarmee juist extra werkgelegenheid schept is de VDL Groep, een internationaal georiënteerd familiebedrijf uit Brabant van Willem van der Leegte. Dankzij de inzet van robotechnologie zijn bij autofabriek VDL Nedcar al duizenden extra banen gecreerd.”