Scholing. Dat begint op je vierde en eindigt, afhankelijk van je studiekeuzes, zo rond je 25ste. En dan? Hop, aan het werk. Einde schoolbank, begin carrière. Toch? Niet als het aan Ingrid van Engelshoven ligt. De minister van Onderwijs is vastberaden om ervoor te zorgen dat iedereen in Nederland begrijpt dat we op het gebied van leren allemaal ons hele leven lang aan de slag moeten. “Een diploma is niet het begin van een hele lange loopbaan, maar het begin van een leven lang ontwikkelen.”

Om een leven lang leren in de hoofden van de Nederlanders te krijgen, is het belangrijk een leercultuur te creëren. Is die er in Nederland?

“Wat mij altijd opvalt als je internationale vergelijkingen ziet van de OESO is dat wij het heel goed doen. Je ziet ook dat er jaarlijks 1,7 miljard door bedrijven wordt uitgegeven aan opleidingen, maar toch vinden wij het nationaal nog onvoldoende. Wat we dan vooral problematisch vinden is dat het gebruik ervan scheef verdeeld is, vooral jongeren en hoger opgeleiden komen goed aan hun trekken. Daarnaast zie je dat scholing die gevolgd wordt vaak kortdurend is en gericht is op het blijven vervullen van de huidige functie.”

En dat zou moeten zijn? 

“Waar we naartoe moeten is dat iedereen meedoet in die leercultuur, dus ook lager opgeleiden en ouderen. Daarnaast moeten we er rekening mee houden dat mensen soms een grote switch moeten maken op de arbeidsmarkt, sommige banen zullen zelfs verdwijnen. Opleiden moet er meer op gericht zijn om jouw vaardigheden laten passen bij de arbeidsmarkt van morgen dan op het actualiseren van je kennis in je huidige functie. Daar hebben we echt nog een hoop werk te doen.”

Hoe kunnen we dat voor elkaar krijgen?

“Dat moeten we samen doen: werkgevers, werknemers, onderwijsinstellingen en het kabinet. Vanuit mijn verantwoordelijkheid als minister van Onderwijs is het vooral mijn taak om ervoor te zorgen dat er flexibel aanbod komt. Daarbij moeten we er voor zorgen dat mensen niet een hele MBO of HBO cursus hoeven te volgen, maar ook vrijstellingen kunnen krijgen voor dingen die ze al beheersen. Mensen kunnen daarvoor een geschiktheidstest doen. Verder zien we opleidingen steeds meer online leren aanbieden en dit combineren met in de praktijk leren zodat er voor zij-instromers maatwerk ontstaat. Op dit gebied gebeuren dus al veel goede dingen, maar dat kan echt nog een stuk beter.”

Hoe krijg je bedrijven hierin mee? Ik kan me voorstellen dat ze die 1,7 miljard wel willen uitgeven om de werknemer zijn werk beter te laten doen, maar dat ze er niet heel erg voor open staan om geld uit te geven om de werknemer ander werk bij een andere werkgever te laten doen?

“Dat is precies wat we bedoelen met dat er een bredere leercultuur moet ontstaan, dat ook werkgevers zich medeverantwoordelijk voelen voor hun personeel. Dat een werkgever zich beseft dat hij zijn werknemer ook kansen moet bieden als die niet meer geschikt of fit genoeg is om het werk bij zijn bedrijf uit te voeren. En dat die werkgever dan samen met zijn werknemer ervoor zorgt dat hij goed landt op de arbeidsmarkt.”

Klinkt idealistisch.

“Ik sprak laatst met een ondernemer die een glazenwassersbedrijf heeft. Die zei: ‘Glazenwassen tot je 67ste, dat gaat ‘m niet worden voor heel veel mensen. Ik voel me er medeverantwoordelijk voor dat mijn mensen dusdanig vaardigheden kunnen opdoen zodat zij ook een goede baan kunnen vinden als ze bij mij klaar zijn’. Nou, dat is dus een heel mooi voorbeeld van hoe een werkgever die verantwoordelijkheid kan dragen. En dat hoeft niet tot enorme kosten te leiden, want het zorgt er ook voor dat mensen gemotiveerd blijven, ze niet gaan uitvallen, ziek worden of minder inzetbaar zijn. Maar dat is inderdaad iets waar we echt nog tekortschieten in de leercultuur: het besef dat dit de gezamenlijke verantwoordelijkheid is die we allemaal hebben.”

En wat kunt u er dan aan doen om ervoor te zorgen dat die glazenwasser niet een mooi voorbeeld blijft, maar dat dit breed gedragen wordt in het bedrijfsleven?

“Dit lukt ons alleen als we allemaal in beweging komen. Dus als ik met de onderwijsinstellingen ga kijken of we ervoor kunnen zorgen dat er maatwerkaanbod komt. Als onderwijsinstellingen het ook zo gaan organiseren dat dit past in de fase van het leven van mensen. Als wij daar als overheid ook financieel iets aan bijdragen. Als werkgevers er ruimte voor bieden binnen de organisatie van het werk. En als werkgevers hun mensen vanaf dag één meenemen in het feit dat een diploma niet meer het begin is van een hele lange loopbaan maar het begin is van een leven lang ontwikkelen.”