Deel dit artikel:

21 dec 2021

|

Economie

‘Ik ben geen voorspeller, laat dat duidelijk zijn, maar dat 2022 geen stabiel economisch jaar wordt, lijkt me een zekerheid’

Journalist: Jerry Huinder

Het jaar van de grote groene economische omslag. Als het aan Jakob de Haan ligt, gaat 2022 op die manier de boeken in. Want we kunnen het hebben over inflatie of de hoogte van de rente, de hoogte van de zeespiegel is volgens De Haan veel belangrijker voor onze toekomst. 

Waar een economisch jaaroverzicht gemaakt door Jakob de Haan mee zou beginnen? De impact van de coronacrisis natuurlijk. Daar kom je volgens de hoogleraar politieke economie aan de Rijksuniversiteit Groningen niet onderuit. Maar anders dan vooraf misschien voorspeld, en tijdens het eerst coronajaar zeker volop voor gevreesd, is dat economische jaaroverzicht van De Haan helemaal niet zo negatief. Zeker niet voor Nederland. “We hebben veel minder economische neergang gehad dan andere Europese landen. Dat komt mede door het beleid dat onze regering heeft gevoerd, maar het is ook een indicatie dat onze economie relatief flexibel is en we niet zo afhankelijk zijn van toerisme.” Dat de overheid dit als tijdelijke en bijzondere crisis heeft gezien en heeft geopteerd om bedrijven die onder normale omstandigheden solvabel zouden zijn geweest te helpen met regelingen als uitstel van belastingen en het verstrekken subsidies, is volgens De Haan het juiste beleid geweest. “Ik heb er altijd in geloofd dat het een tijdelijk schok zou zijn en dat daar een v-vormig herstel op zou volgen. Dat is tot nu toe ook gebeurd en daar helpt dit beleid bij.” 


Als De Haan vooruitkijkt naar 2022 is hij minder zeker van zijn zaak. Want hoewel het nu goed gaat, zijn we volgens hem nog lang niet uit de coronacrisis. En dat is niet de enige beer op de weg. Zijn voorspelling? “Ik ben geen voorspeller, laat dat duidelijk zijn, maar dat 2022 geen stabiel economisch jaar wordt, lijkt me een zekerheid. Er zijn te veel factoren die voor schommelingen kunnen gaan zorgen.”


Welke heeft u dan voor ogen?

“Nou, laten we beginnen met de inflatie. Volgens de Europese Centrale Bank (ECB, red.) is de hoge inflatie van dit moment tijdelijk, maar het valt nog maar te bezien of dit daadwerkelijk zo zal zijn. Voor je het weet zitten we in een loonprijsspiraal, en de eerste tekenen daarvan dienen zich al aan. Vakbonden voelen zich door de krappe arbeidsmarkt sterk en willen de inflatie gecompenseerd zien in de lonen. De kans dat dit ze gaat lukken is vrij groot. Nu is dat niet zo’n probleem als dit in één sector gebeurt, maar als zich dit verspreidt, dan is het hek van de dam. Meer inkomen zal de prijzen verder omhoogstuwen, en dan moet de ECB ingrijpen.”


Wat zou de ECB dan kunnen doen?

“De oplossing om inflatie tegen te gaan is vrij simpel: ze kunnen de rente verhogen. Voor de overheid in Nederland geen probleem, met een staatsschuld die wel is gestegen, maar relatief gezien laag is vergeleken met andere Europese landen. Want daar zit ‘m het probleem: een renteverhoging door de ECB heeft voor landen als Italië, met enorme staatsschulden, grote gevolgen. Die komen acuut in de problemen, met economische onzekerheid voor de hele Europese Unie als gevolg.”


Maakt u zich hier zorgen over?

“Zeker, want wij kunnen het ons helaas niet permitteren om tegen Italië te zeggen: ‘Jouw probleem, los het maar op’. Zo werkt het niet in Europa. En dan wordt een probleem in Italië ook ons probleem. Dit kan een belangrijk thema worden in 2022.”


Komt er weer een crisis aan?

“In het verleden dacht iedereen dat een crisis iets is dat je één keer in de twintig jaar meemaakte. Maar als je nu eens achteromkijkt… We hebben in 2007/2008 de financiële crisis gehad, we hebben in 2011/2012 de Europese schuldencrisis gehad en we hebben nu de coronacrisis. Dat zijn dus drie crises in nog geen twintig jaar tijd. Als we in dit tempo doorgaan, kan je er zeker van zijn dat we binnen afzienbare tijd weer een crisis mee zullen maken. Nu is dit geen goede manier van voorspellen, maar je moet er in deze tijden, bij alles wat je doet, rekening mee houden dat er weer een crisis aankomt. Wat voor crisis dat wordt? Ik heb geen idee. Maar je kan maar beter goed voorbereid zijn. En dat betekent: zorg ervoor dat je een lage staatsschuld hebt, want dan heb je de ruimte om je uit de crisis te financieren. Dat is voor mij de belangrijkste les van de afgelopen twintig jaar.”


Worden inflatie en rente de thema’s van 2022?

“Nee, dat wordt de energietransitie: vele malen belangrijker dan inflatie en rente, want dat gaat echt over de lange termijn van de hele wereld. Ik ben geen expert op dit gebied, maar wat ik begrepen heb van de experts is dat er echt harde maatregelen nodig zijn om het akkoord van Parijs te halen. Ik denk dat we daarop moeten inzetten en daar zijn gelukkig steeds meer mensen het over eens. De discussie gaat nu over wat voor maatregelen je moet nemen en de overheid zal daar een leidende rol in moeten spelen. Welke keuzes er gemaakt worden, zijn bepalend voor onze economie. Het kan een ‘bumpy road’ worden, niet alle bedrijven zullen het overleven. Het is nodig, maar het zal niet rimpelloos gaan.”


Is de enige optie voor een duurzame wereld niet gewoon minder economische groei? 

“Het is absoluut waar dat er op dit moment een hele duidelijke relatie is tussen uitstoot en economische groei. Waarom ging het in coronacrisis met die uitstoot een stukje beter? Omdat we minder hard groeiden. Tegelijkertijd is het voor mij geen uitgemaakte zaak dat meer economische groei per definitie zou moeten leiden tot meer uitstoot. Dat is heel erg sterk afhankelijk van hoe snel je die economie weet om te draaien naar een energie neutrale economie. Want als we dat bereiken zou de link tussen uitstoot en groei er niet meer moeten zijn. Maar totdat we daar zijn, draagt een lagere economische groei bij aan minder uitstoot. Vergeet echter alleen niet dat hoe slechter het economisch gaat, hoe moeilijker de financiering van de transitie wordt.”


Welke maatregelen zou u nemen?

“Zet niet alles op één paard. Waterstof lijkt belangrijk te worden, en daar moet je ook zeker in investeren, maar niet alleen daarin. Kijk ook naar andere vormen van energie. Daarnaast moeten grote vervuilers aangepakt worden. Dat kun je doen door subsidies te geven voor schonere alternatieven, of door uitstoot zwaarder te belasten. Als econoom ben ik voorstander van dat laatste, maar dat moet wel op Europees niveau gebeuren, want anders maak je het wel heel lastig voor Nederlandse bedrijven om te concurreren.” 


Tot slot: als u op 1 januari één beslissing mag maken op economisch gebied voor Europa: welke zou dat dan zijn?

“Ik zou zeggen: laten we de Green Deal van Frans Timmermans zo snel en zo compleet mogelijk uitvoeren. Absoluut. Ja, dat kost veel geld, maar klimaat is een megagroot probleem en dat vraagt om megagrote oplossingen. Een kruideniersmentaliteit past daar niet bij. Wat denk je dat het kost als de voorspellingen over de stijging van de zeespiegel waarheid worden? Dan staat de helft van ons land onder water. Nou, dan zijn de economische gevolgen niet te overzien.”  

Gesponsord