In de ideale stad van de toekomst komen allerlei verschillende componenten bij elkaar. Duurzaamheid, maar ook mobiliteit en leefbaarheid. Om de stad van de toekomst vorm te geven, moeten we kijken naar maatschappelijke opgaven en vraagstukken van nu: en de mens mogen we daarbij absoluut niet vergeten, aldus Elphi Nelissen, expert duurzaam bouwen en circulariteit. 

Dat werpt een aantal flinke uitdagingen op. Het klimaat verandert, en dat betekent dat we beter gewapend moeten zijn tegen weersextremen. Maar daarnaast is er ook een toenemende urbanisatie. Hoe gaan steden ervoor zorgen dat ze nog meer mensen op een betaalbare manier onderdak kunnen bieden? 

En dan is er nog circulariteit. Nelissen: “We weten dat bij materiaalgebruik veel CO2 vrijkomt. Er moet dus beter nagedacht worden over de materialen die we nodig hebben om een pand te maken of te renoveren.” Zeker als het gaat om energiebesparende materialen, want weegt de besparing tijdens de levensduur van het gebouw wel op tegen het verbruik van het materiaal?

Om die uitdagingen aan te pakken, is er behoorlijk wat werk aan de winkel. Voor een groot deel is het verslimmen van de stad een organisatieopgave. Integraal samenwerken, is altijd makkelijkr gezegd dan gedaan. “Dit vraagt namelijk om een enorme mate van samenwerking van regionale overheden onderling, maar ook met bewoners, de landelijke overheid en marktpartijen die een rol spelen”, aldus Wim Willems, voorzitter G-40 themagroep Smart Cities. 

Ook op technologisch gebied zijn er nog flinke uitdagingen te overwinnen. In de praktijk is er al heel veel mogelijk, maar de koppeling tussen verschillende systemen is een tweede. Willems: “Ook daarbij is communicatie van het grootste belang.” Maar hoe houd je contact met die digitale samenleving? Daar moet je in investeren door met de verschillende generaties in de samenleving in contact te blijven. Je wil technologie gaan gebruiken om de samenleving in zijn kracht te zetten, dus moeten er al aan de voorkant doelen gesteld worden voor de technologie, niet pas achteraf.

Uiteindelijk gaat het daarbij niet om het uitrollen van zoveel mogelijk technologie, maar om het verweven van deze technologie in dagelijkse processen, vertelt Brian Benjamin, programmamanager Digitale Stad Almere. “De mens zou in de digitale stad centraal moeten staan en door te digitaliseren kun je steeds meer dienstverlening in zo’n stad meetbaar en gepersonaliseerd maken. In een aantrekkelijke stad is leefbaarheid bijvoorbeeld heel belangrijk. Luchtkwaliteit is daar een essentieel onderdeel van. Momenteel werken we natuurlijk met sensortechnieken om de verkeersstroom in de stad te reguleren, maar dat zouden we ook kunnen inzetten om luchtkwaliteit te verbeteren en geluidsoverlast te verminderen. Zo zet je digitale technologie in om leefbaarheid in zijn algemeenheid te verbeteren. Daar zetten we nu ook op in met de Floriade.” 

En als dat goed gaat, dan is het zaak om dat ook op grotere schaal uit te rollen. “We zijn binnen de Floriade bezig met allerlei digitale oplossingen”, stelt Benjamin. “Waaronder ook een mobiliteitstraject, waarbij we proberen bewoners te verleiden de eigen auto te laten staan en meer gebruik van OV en deelconcepten te maken.
Almere is daar, als middelgrote stad, de pilotstad voor, maar de kennis die we hier op doen, moet uiteindelijk ook in de rest van Nederland en zelfs in Europa geïmplementeerd worden. Die samenwerking met elkaar moeten we nu ook echt gaan regisseren en vormgeven.” 

Digitale transformatie is 90 procent cultuur en 10 procent technologie. Tech moet vooral inspirerend zijn en we moeten het ook niet overschatten. We moeten na gaan denken over de generaties na die van ons en om te zorgen dat de transitie naar een slimme stad sociaal en rechtvaardig is, is leiderschap essentieel. Als je dat niet organiseert, dan pikken je inwoners het niet. 

En die steun van de bevolking is nodig, want digitalisering in de stad biedt kansen op allerlei vlakken. Het geeft je een beter inzicht in de samenleving, zorgt voor verbeterde communicatie en biedt hulpmiddelen om veiligheid, mobiliteit en milieu te verbinden. Echter, je moet wel zorgen dat de grondrechten van de bewoners gewaarborgd zijn en dat deze digitale infrastructuur te allen tijde veilig is. Digitalisering moet duidelijk, transparant en herleidbaar zijn, alleen dan kan de slimme stad echt slagen.