Wat voor invloed heeft de coronacrisis gehad op het vastgoed?

“De invloed van COVID-19 op het gebied van vastgoed wordt naar mijn mening zwaar overschat. Mensen dachten met allerlei nieuwe ideeën te komen, onder andere wat betreft het thuiswerken, maar tien jaar geleden waren grote kantoren als Microsoft daar al mee bezig. Kantoren waren dus al aan het veranderen en de coronacrisis is daar hoogstens een versneller van geweest. Op de markt zijn de gevolgen van de COVID-19 periode veel desastreuzer. Veel mensen hebben hun baan verloren en kunnen daardoor niet investeren in een huis. De invloed op het vastgoed is dus indirect.”

Waar loopt de vastgoedsector nu tegen aan?

“Eigenlijk loopt de vastgoedmarkt altijd een jaar achter. Dus in de woning- en kantorenmarkt zie je dat de echte klap nog niet is aangekomen. Zowel in goede als in slechte tijden merkt het vastgoed pas een jaar later het effect. Maar wat ik wel al in de praktijk zie is dat de appetite bij veel institutionele beleggers voor woningen veel minder is geworden. Mensen die nu opzoek zijn naar een huurwoning vinden op het moment veel sneller een woning, want er zijn veel minder partijen die op een woning afkomen, dus in dat opzicht is er echt een verkoeling te merken op de markt.”

En hoe staat het er nu voor met de kantoren. Hebben die nu nog een toekomst door het vele thuiswerken?

“Partijen die maanden geleden op zoek waren naar een kantoor hebben dit on hold gezet. Vaak is dit afhankelijk van de moederbedrijven die het nieuwe pand moeten goedkeuren en daar een fysiek bezoek voor moeten afleggen. Dat is op dit moment nog steeds heel erg moeilijk. Daarnaast zullen er kantoren worden afgestoten, maar over het algemeen zullen kantoren blijven bestaan. De functie van het kantoor is veranderd naar een plek waar in stilte gewerkt kan worden, waar vergaderingen kunnen plaatsvinden en waar collega’s samen kunnen komen. Ook in de toekomst hebben we het fysieke contact met de collega’s nodig dus het kantoor zal zeker niet verdwijnen.”

Is het op dit moment verstandig om in vastgoed te investeren?

“Het is frappant om te zien dat de vraag naar koopwoningen niet enorm is afgenomen. Het lijkt erop dat de mensen met een baan het kopen van een woning nu beschouwen als een veilige investering. Bovendien zijn de leningen op dit moment nog goedkoop, dus is het inderdaad niet onverstandig om na te denken over een koopwoning. Wanneer de steunpakketten gaan stoppen en er misschien meer ontslagen gaan plaatsvinden wordt het lastiger. Dan hebben mensen niet meer de financiële middelen om een huis te kopen.” 

Je ziet de toekomst voor (kantoor)vastgoed dus positief in?

“Vastgoed is over het algemeen een toekomstbestendige assetklasse, waarbij het draait om locaties. Zeker op de goede locaties, in de grote binnensteden zie ik dat huurders nog weinig moeite hebben en de huur nog netjes elke maand betalen (al dan niet met steun). In veel gevallen zijn er regelingen getroffen en dat kan zorgen voor problemen wanneer deze ophouden. Bedrijven die al niet goed gingen kunnen in de nabije toekomst het laatste zetje krijgen en zullen dan gaan omvallen. Dat zal snel gaan en een abrupte weerslag hebben.”

Veel beleggers zijn actief op de vastgoedmarkt. Zullen zij hun interesse in het vastgoed behouden?

“Zeker. De grotere woningbouwprojecten en pensioenfondsen zullen in vastgoed blijven beleggen. Misschien dat zij het nu even hebben stopgezet, maar zodra de markt weer aantrekt zullen zij dit ook weer oppakken, onder andere door het redelijke rendement wat ze hierop kunnen krijgen. Daarnaast zullen ook de huurhuizen populairder gaan worden. Het is lastig te rijmen hoe de aankoop van koopwoningen nu toeneemt, zeker als de werkloosheid nog meer gaat omhooggaat, maar sommige dingen in het vastgoed gebeuren niet naar verwachting.”

Hoe zal het vastgoed zich gaan ontwikkelen in de komende jaren?

“Duurzaamheid is eigenlijk al geen trend meer in het vastgoed. Woningen en gebouwen die worden gebouwd zijn automatisch duurzaam. Vanuit de overheid wordt dit verwacht, maar ook voor de ontwikkelaar is dit een must en ook de afnemers eisen duurzaamheid. Het is inmiddels de basis geworden van ons product. Technologie is de volgende slag. En dit hangt ook samen met duurzaamheid, want een gebouw uitrusten met technologische aanpassingen zorgt onder andere voor energiebesparing. Ik was vorig jaar in Dublin bij het hoofdkantoor van Microsoft waar de werknemers voor hun plezier langer in het gebouw worden gehouden, door middel van het aanbieden van massages, fitnessruimtes en de aanwezigheid van een kapper. Dit is ook een manier om je werknemers productiever te houden. Deze trend was er al, maar zal zich zeker gaan ontwikkelen in de toekomst en daar heeft COVID-19 een extra duw aan gegeven. Het grootste probleem op dit moment vindt plaats binnen processen van de overheden. Nu is er tijd te kort, zijn er te weinig handen bij de overheid, en stapelen eisen zich op door bijvoorbeeld te veel vraag naar sociale woningen, waardoor projecten uiteindelijk niet realiseerbaar meer zijn. Maar de projecten die goed in elkaar zitten zullen in de crisis gewoon worden afgehandeld.”