Verregaande digitalisering en communicatie tussen apparaten, flexibeler productieprocessen en nieuwe verdienmodellen: dat is - kort door de bocht - wat IoT, Smart Factories en Industry 4.0 behelzen. Vooropgesteld: loop je als bedrijf achter, geen paniek. “Niet elk bedrijf moet mee in de vaart der volkeren”, zegt Ton Backx, hoogleraar meet- en regeltechniek aan de Technische Universiteit Eindhoven en bestuursvoorzitter van PhotonDelta en Institute for Photonic Integration. “Bedrijven moeten vooral nadenken waar ze sterk in willen zijn over vijf of tien jaar.” Vooruitkijken is essentieel, omdat levenscycli van producten korter worden. Backx: “Het draait om timing, het snel kunnen ontwikkelen om producten en diensten precies in de markt te zetten op het moment dat het nodig is.”

Hogere efficiëntie en concurrentiekracht hangen samen met meer IT, stelt David Kemps, sector banker industrie bij ABN-AMRO. Hij geeft een voorbeeld: “Is er een trilling in een as, dan is het mogelijk dat die machine binnen een maand kapot is. Sensoren en camera’s zien dat. Daardoor kun je nu al onderdelen verschepen en repareren, voordat de fabriek stilstaat.” Voor Kemps’ bank is het aantrekkelijker een bedrijf te financieren dat op die manier investeert. “Bedrijven komen naar ons toe omdat ze bijvoorbeeld de uitbreiding van hun machinepark willen financieren. In bedrijven die actief bezig zijn met automatisering en hun service-propositie zien wij als bank een lager risico. Wij kunnen dan meer lenen of een lagere prijs bieden.”

Met de toenemende automatisering zullen ook de verdienmodellen anders worden, namelijk circulair en duurzaam. Consumenten betalen voor gebruik in plaats van bezit. Deze trend heet ‘Everything-as-a-Service’. Zo bieden matrassenfabrikanten ‘Sleep-as-a-Service’ aan om opgebruikte bedden te recyclen. De fabrikant blijft eigenaar van zijn product. Bedrijven gaan dat ook met ledlampen doen: ‘Lighting-as-a-Service’. “De gebruiker betaalt voor lichturen en de fabrikant zorgt dat ze het altijd doen”, legt Kemps uit. “De armaturen en lampen zijn misschien duurder, maar kunnen eenvoudiger gerepareerd worden, gaan langer mee en hoeven dus niet meer elk jaar worden vervangen. En kunnen hergebruikt worden.” Waar liggen de gevaren of uitdagingen volgens Kemps? “In cybersecurity,” zegt hij resoluut. “Continu updaten en monitoring van machines is het geheime receptuur van bedrijven. Maar zij willen natuurlijk niet dat dat naar buiten komt.” Twee jaar geleden was bijvoorbeeld chipmachinefabrikant ASML het slachtoffer van een Chinese hack.

Volgens hoogleraar Backx moet de samenwerking met toeleveranciers goed worden georganiseerd en is communicatie de uitdaging. “Als veel partijen samenwerken, communiceert dat anders dan wanneer je binnen één bedrijf zegt: ‘dit is wat we gaan doen’.” Voor polderend Nederland is dat echter geen probleem, voorspelt hij: “In Nederland doen we dat al lang zo. In hightech zoals robots en computerchips, maar ook de Deltawerken en de verhandeling en distributie van gas uit Siberië en Noorwegen door Europa heen. Nederland is op veel gebieden al een van de voortrekkers in de wereld.”