14 okt 2025
|
Gesponsord
De energietransitie in Nederland bevindt zich op een kantelpunt. Bedrijven willen verduurzamen, maar krijgen daarbij vaak te maken met een combinatie van netcongestie, hoge investeringen en wisselend beleid. Zonder tijdige actie kan de continuïteit en groei van ondernemingen in gevaar komen, maar bedrijven die nu slimme keuzes maken, kunnen hun energiezekerheid versterken en straks een voorsprong hebben.
De overgang van fossiele naar duurzame energie raakt in een impasse. “We zitten met de energietransitie nu in een cruciaal moment. Het is een uitdagende fase, maar biedt ook kansen", zegt Jan-Willem van Rooij. Hij is corporate/M&A-partner en hoofd Energy & Infrastructure bij advocatenkantoor Loyens & Loeff. Van Rooij is gespecialiseerd in energie- en infrastructuurtransacties en projecten. "Netcongestie maakt het moeilijk om nieuwe aansluitingen te krijgen of capaciteit uit te breiden. Daarbovenop komen onzekerheden over energieprijzen en beleid. Grote industriële spelers, zoals raffinaderijen en chemiebedrijven, stellen op dit moment grote investeringen in elektrificatie, waterstof of CO₂-opslag vaak uit, omdat de businesscase nog onzeker is."
Waarom netcongestie niet zomaar verdwijnt Voor succesvolle elektrificatie is netcongestie een hardnekkig probleem. Ook al stelt de overheid extra geld beschikbaar, dan nog lukt het netbeheerders vaak niet om snel nieuwe aansluitingen te realiseren. Ze kampen met een tekort aan personeel en het aanvragen van vergunningen duurt lang. Tegelijkertijd neemt het energieverbruik toe.
Bedrijven die hun verbruik niet kunnen aanpassen lopen daarbij extra risico. Voor hen is de kans op vertraging groter. Volgens Van Rooij is de oplossing niet eenvoudig: "De netbeheerders gaan dat niet snel kunnen oplossen."
Praktische routes die nu al werken “Er zijn manieren die bedrijven meer regie geven over hun energiezekerheid”, zegt Van Rooij. Denk aan het on-site opwekken met zonne- of windenergie, gecombineerd met batterijopslag. Dat kan gecombineerd worden met gesloten distributiesystemen op bedrijventerreinen die het mogelijk maken om capaciteit en kosten te delen. “Je kunt problemen deels oplossen door batterijen, eigen opwek of samenwerking, maar dat vereist ondernemerschap en duidelijke afspraken.” Hoewel investeringskosten voor batterijen op dit moment nog aanzienlijk zijn, dalen deze gestaag. Daarnaast kan er ook nog een bijkomend verdienmodel zijn, voor zover batterijen ook kunnen worden ingezet om de netcongestie te reduceren.
Daarnaast vraagt het delen van infrastructuur om duidelijke afspraken over capaciteitsverdeling en compensatie bij tekorten. Bij schaarste helpt een heldere afspraak: wie terugschakelt, wordt gecompenseerd. “Uiteindelijk is geld vaak de oplossing”, zegt Van Rooij. “Dan moet je wel vooraf afspreken hoe je onderling verrekent als een partij minder mag afnemen.”
Energiebesparing en slim verbruik (load shifting) geeft direct resultaat: minder verbruik verlaagt de druk op het net en tegelijkertijd de kosten. Denk aan efficiëntere machines, beter energiemanagement of verbruik verschuiven naar rustige uren. Het is vaak snel en betaalbaar en verkleint blijvend de behoefte aan extra capaciteit.
Waterstof en CCS Naast oplossingen voor de kortere termijn, ziet Van Rooij in zijn praktijk ook veel belovende opties voor verduurzaming op de wat langere termijn, zoals waterstof en carbon capture and storage (CCS) en op wat langere termijn wellicht ook kleine modulaire kerncentrales. “Het duurt nog even voordat deze opties grootschalig inzetbaar zullen zijn, maar dit zullen belangrijke pijlers voor de energievoorziening van de toekomst zijn”, zegt Van Rooij. “Vooral groene waterstof is op korte termijn nog een duur alternatief en de infrastructuur sluit vraag en aanbod nog niet goed op elkaar aan.” CCS-projecten kampen met vergelijkbare uitdagingen: hoge kosten, complexe vergunningen en afhankelijkheid van stabiel beleid. Over het nucleaire alternatief is Van Rooij nuchter: "Kernenergie is nog geen kortetermijnoplossing." En hoewel er aandacht is voor kleine nucleaire centrales, vindt hij deze nog te experimenteel. Ondanks de uitdagingen voor deze nieuwe technieken, kunnen bedrijven die daar eerder ervaring mee opdoen daar straks wel degelijk een voorsprong mee opbouwen.
Politieke koerswijzigingen kunnen in korte tijd een uitdaging zijn voor een businesscase. Dat vergroot de onzekerheid over rendement op de langere termijn. Investeerders passen plannen aan of wijken uit naar locaties. Van Rooij zou dan ook graag zien dat er meer beleidszekerheid zou komen.
“Vooruitgang is mogelijk, maar alleen voor wie nu al rekent op schaarste”
Juridische en contractuele zekerheden Omdat de markt door alle genoemde knelpunten vaak nogal onzeker is, zijn duidelijke en betrouwbare contracten erg belangrijk. Van Rooij merkt dat bedrijven bij langetermijncontracten voor elektriciteit, zoals Power Purchase Agreements (PPA’s), meestal kiezen voor voorspelbare prijzen. “In contracten wil je als afnemer liever iets meer betalen voor prijszekerheid dan geconfronteerd worden met extreme volatiliteit.” Zo voorkomen bedrijven onaangename verrassingen bij schommelingen in de markt.
Bij gezamenlijke opwek of opslag is het essentieel om eigendom, verdeling van capaciteit en fiscale gevolgen vooraf vast te leggen om conflicten en verrassingen te voorkomen. Subsidies kunnen projecten haalbaar maken, mits vooraf is gecontroleerd dat aan de voorwaarden zal worden voldaan.
Urgentie en continuïteit De energietransitie vraagt niet alleen om technologische oplossingen, maar ook om strategische keuzes en actieve monitoring. "De dynamiek verandert erg snel”, stelt Van Rooij. “Bestuurders doen er verstandig aan dit onderwerp nu structureel op de agenda te zetten en concrete scenario’s en oplossingsrichtingen uit te werken.” Dat vraagt om scenario’s die flexibiliteit inbouwen, energie-efficiëntie verhogen en juridische kaders verstevigen. De energietransitie is geen bijzaak meer, maar een strategisch thema dat direct raakt aan de continuïteit en groeikansen van de onderneming, besluit Van Rooij. “Wie nu anticipeert kan het verschil maken.”
“Zonder actie riskeren bedrijven stilstand door een overvol stroomnet”