Zogenaamde smart contracts doen hun intrede in de juridische wereld, vertelt Ewout Mante, partner bij Recht.nl, een leverancier van juridische datadiensten. “Vandaag de dag zijn dit vaak simpele geautomatiseerde contracten. Denk bijvoorbeeld aan een trein die 30 minuten te laat arriveert. Wanneer dit gebeurt betaalt het vervoersbedrijf automatisch een bedrag uit aan elke passagier. De administratieve rompslomp rondom de terugbetaling verdwijnt en er is bij de vervoerder een prikkel om de operatie te verbeteren. Het is eigenlijk een causale constructie: “als dit gebeurt, dan gebeurt automatisch ook het andere.”

Smart contracts zijn evenals traditionele contracten gebasseerd op templates. “Bij traditionele contracten volgt er veel maatwerk”, vertelt Mante. “Dat kan, de volumes zijn laag, en het ‘uurtje factuurtje’ business model past hierbij. Ondertussen zijn er 4 miljard smartphones met digitale abonnementen (netflix, spotify). Dat zijn eigenlijk smart contracts. De volgende 50 miljard devices komen eraan. De schaalvergroting leidt tot automatiseren en standardiseren om ‘interoperability’ binnen een digitale waardeketen te verhogen. Juristen zien zulke simpele contracten niet als hun traditionele werkterrein. Dat is gevaarlijk. Disruptie begint vaak “at the low end” maar beinvloedt uiteindelijk ‘the high end’.”

Momenteel heerst er in de juridische sector echter nog veel angst rondom deze slimme contracten, aldus Mante. “Er is nog een gebrek aan kennis en de sector reageert daarom vrij negatief op smart contracts, en er zijn ook zeker een aantal negatieve aspecten om rekening mee te houden. Momenteel zijn de programmeurs bijvoorbeeld veelal gevestigd in Seoul, Shanghai en Seattle en zij nemen bij het schrijven van de software van de contracten soms besluiten met vergaande consequenties. Willen wij diezelfde mensen wel deel laten uitmaken van ons rechtsbestel? En daarnaast is het ook nog lastig om precies te zien wat de voor- en nadelen zullen zijn. Pas door echt te beginnen krijg je er zicht op.”

En als we dan beginnen, dan zal dat leiden tot veranderingen, aldus Mante. “Ik heb natuurlijk geen glazen bol, maar het afgelopen jaar heeft meer dan eens de kracht van digitalisering laten zien. Net als in andere branches zullen we ook in de juridische wereld zien dat er meer ruimte komt voor kleine, onafhankelijke operaties met veel expertise die zich overal ter wereld kunnen bevinden. Naarmate techniek dieper in operaties geïntegreerd is wil je multi-disciplinaire teams met korte lijnen. Dat zullen we ook in de juridische wereld gaan zien. Zogenaamde ‘LegalOps’. Juristen die diep in de smart contract business operations ingebed zijn.”

Momenteel lijkt de juridische sector echter nog niet helemaal klaar voor Smart Contracts. “De sector is al wel bezig met LegalTech, en dat is ook goed”, stelt Mante. “Maar we moeten waken voor de valkuil van ‘incremental innovations’. Ik zie mooie, relevante initiatieven, maar een groot deel is nu nog gericht op het verbeteren van bestaande operaties. De vraag is echter of in hoeverre je dat wel moet willen. In andere branches hebben we gezien dat bedrijven die de digitalisering niet volledig omarmden de plank missloegen en ten onder gingen. Denk bijvoorbeeld aan Kodak, die digitale foto’s op papier wilde afdrukken. We zien veel van wat ik noem ‘digitalisation on our terms’. Ze beginnen wel met digitaliseren, maar dat is eigenlijk een vernislaagje op een bestaand bedrijfsmodel. Om echt mee te komen met de digitale transformatie moet je dat hele model opnieuw bekijken.”

Om te voorkomen dat je een juridische Kodak wordt zijn er volgens Mante een aantal stappen te zetten. “Accepteer allereerst dat niemand alle kennis in pacht heeft. Ook leiders in een bepaalde sector hebben kennis van buitenaf nodig om te innoveren. Geef jezelf daarnaast ook de tijd om te innoveren, minimaal vijf jaar. Het kost tijd eer je zicht en grip krijgt op een stabiel en schaalbaar bedrijfsmodel dat standhoudt bij veranderingen in de markt. In Silicon Valley, waar ik 15 jaar werkte, kost het ons gauw 5-8 jaar om een bedrijf te bouwen. En denk in ‘capabilities’. Welke capaciteiten moet je intern opbouwen en welke kennis heb je daarvoor nodig? Je mag best met wat incrementele verbeteringen beginnen, als een ‘vernislaagje’, maar blijf daar niet hangen omdat je bestaande ‘peer group’ dat doet. Voor je het weet werk je aan een efficientere ‘wegwerp’ raket, terwijl je toekomstige concurrenten werken aan een ‘hergebruik’ raket.”

Voor bedrijven die met smart contracts aan de gang willen heeft Mante een aantal tips. “Begin gewoon eens met het maken van zo’n smart contract, daar leer je enorm veel van. Neem wat moeilijke en makkelijke traditionele contracten en kijk welke aspecten als smart contract uitgevoerd zouden kunnen worden. Wat zijn hiervan de implicaties? Waarschijnlijk blijkt dat het grootste deel niet te automatiseren valt, maar bij de overige paar procent is er plek om te gaan leren. En ga op zoek naar partners die al meer weten dan jij. Want alleen kom je er niet.”