De ogen van heel Nederland werden geopend toen de documentaireserie Schuldig eind 2016 op NPO1 was te zien. Zo ziet armoe eruit, zo alom aanwezig is het in Nederland. “Dat programma heeft het thema op de kaart gezet”, zegt Anna van der Schors, onderzoeker bij Nibud. “Niet voor niks heeft Tamara van Ark, staatssecretaris van SZW, de aftrap gegeven aan het actieplan brede schuldenaanpak.”

Voor veel Nederlanders is het al langer een belangrijk probleem. Van der Schors: “In 2015 hebben we onderzoek gedaan en zagen we dat 22 procent van de Nederlanders betalingsproblemen heeft. Dat zijn serieuze betalingsachterstanden, niet één keertje te laat betalen.”

Veel meer dan een inkomenskwestie, spelen vaardigheden en iemands persoonlijkheid een rol, zegt Van der Schors. “Mensen die impulsief en korte-termijngericht zijn hebben meer kans om in de problemen te komen.”

Dat herkent Joke de Kock, manager schuldhulpverlening Gemeente Tilburg, ook. “Veel mensen komen in de problemen doordat ze hoofd- en bijzaken niet goed structuren.” En de financiële steun die er is, is vaak ondoorzichtig. De Kock: “Het is heel complex om alle aanvullingen die je nodig hebt, ook daadwerkelijk te ontvangen. Men is vaak niet overal van op de hoogte.”

“Het probleem is dat geld in Nederland een taboe is. Als mensen zich in de schulden hebben gestoken, dan schamen ze zich daarvoor”, merkt Rob Goedhart, voorzitter Stichting Geldbelangen. Men trekt dus niet snel aan de bel. Er zou daarom een plek moeten zijn waar in vertrouwen kan worden overlegd – bij de werkgever bijvoorbeeld. 

De Kock kan zich daarin vinden. Vaak zijn werkgevers namelijk de eersten die merken dat iemand financiële problemen heeft. “Werknemers die vragen of je de koffie wil betalen, of een voorschot op het vakantiegeld willen krijgen.”

Bovendien hebben werkgevers zelf belang bij financieel gezonde werknemers, vult Van der Schors aan. “Mensen met schulden zijn vaker ziek, tot zeven dagen per jaar extra, en zijn 20 procent minder productief. Je kan helemaal bezet zijn door schulden, chagrijnig zijn, en daardoor minder aandacht geven aan de klanten. Dat kan de reputatie van het bedrijf schaden.”

Ondanks dat zijn maar weinig werkgevers geïnteresseerd die hulp aan te bieden, weet De Kock uit eigen ervaring. “Enkele jaren terug hebben we tachtig werkgevers in Tilburg bezocht. Ze vinden het allemaal belangrijk, maar er is maar een handvol bedrijven die interesse heeft daadwerkelijk in actie komen.”

Omdat, zoals Goedhart al zei, velen zich schamen voor hun financiële problemen, pleit Van der Schors ervoor dat er een bedrijfsbreed aanbod komt. “Bied alle werknemers een paar keer per jaar een gesprek waarin ze buiten de organisatie financieel advies kunnen inwinnen. Voor de een kan het gesprek gaan over hoe te plannen voor de pensioenleeftijd, de ander bespreekt hoe hij het einde van de maand haalt.”

Enkele grote organisaties als de politie en defensie hebben al iemand in dienst die mensen met financiële problemen helpt, weet De Kock. “Zij nemen een maatschappelijk werker in dienst die mee kijkt met de financiën. Is een budgetcursus nodig? Of kan er een schuldregelingstraject ingekocht worden?”

Wat Goedhart betreft zetten meer werkgevers die stap: “Er zijn werkgevers die meedenken over gezond leven, erop letten dat in de kantine gezond voedsel wordt geserveerd. Waarom zou de werkgever niet ervoor zorgen dat mensen ook financieel gezond blijven?”