Met het internet van vandaag is het een fluitje van een cent om grote hoeveelheden data voor iedereen beschikbaar te maken. Maar iedereen is met de huidige internetbedrijven ook bijna letterlijk iedereen.

En dat is net het grote probleem. De traditionele digitale kanalen zijn nauwelijks te beveiligen. Onduidelijk is wie toegang heeft tot vertrouwelijke data. Het kan zomaar dat Chinese bedrijven of de Amerikaanse geheime dienst in je vertrouwelijke gegevens rondsnuffelen.

Voor wie zelf baas wil blijven over zijn informatie en deze alleen wil delen met die partijen die daarvoor toestemming krijgen, is er Gaia-X. Alles draait om datasoevereiniteit, zegt Peter Verkoulen. Vanuit TNO is hij de kwartiermaker van de Nederlandse Gaia-X hub. “Als je gebruikmaakt van de diensten gebaseerd op Gaia-X, dan blijf je eigenaar van je data. Je bepaalt zelf wat een ander mag weten, voor welke doeleinden en voor hoe lang.”

Hij geeft het voorbeeld van een pacemaker. “Met een traditionele pacemaker ga je elke paar maanden naar de cardioloog voor controle. Dat is 1.0.” Tegenwoordig is die pacemaker uitgerust met een wifi-interface en een app op de telefoon. Als je je niet goed voelt kan de cardioloog meteen meekijken en een pilletje voorschrijven of je naar het ziekenhuis roepen. “Dat is al een stuk makkelijker, maar het blijft: jij en je pacemaker. Dat is dus 1.1”

2.0 wordt het pas als er bijvoorbeeld 100.000 patiënten met een pacemaker rondlopen. Dan kun je vergelijken: Waarom gaat het met sommige patiënten beter dan met anderen? “Zo kunnen we leren van de hele patiëntenpopulatie en daarmee het leven van de individuele patiënten beter maken.”

Elke patiënt profiteert op deze manier van het delen van informatie. Toch wil je niet dat gegevens uitlekken naar andere partijen. Een hypotheekverstrekker, zorgverzekeraar of Chinese pillenfabrikant vinden deze informatie wellicht ook interessant.

Pas als je alleen die informatie die nodig is deelt met uitsluitend partijen naar je eigen keuze, kun je spreken over 3.0. “Je kent het fenomeen wel, dat je ergens zoekt naar een racefiets en daarna nog weken op andere platforms pop-ups krijgt met aanbiedingen voor racefietsen”, stelt Verkoulen. “Gaia-X zorgt ervoor dat je helemaal zelf in control bent.”

Op die manier begint het besef in te dalen van het belang van autonomie als het om data gaat. “Zodat je niet meer een centrale bak hebt waar alle informatie in wordt gekieperd en waar iedereen uit kan vissen wat hij interessant vindt.”

“Gaia-X leidt dus tot een federatieve, veilige en betrouwbare data-infrastructuur”, legt hij uit. “En wel op twee niveaus: de afspraken van het data delen en de onderliggende infrastructuur die daar voor nodig is.” De X uit de naam verklaart hij visueel: Welke data wel en niet gedeeld wordt, is de bovenkant van de X: “Afspraken maken en mechanismen ontwikkelen voor het delen van informatie.” De onderkant van de X richt zich op de onderliggende infrastructuur. “Je gebruikt je data alsof het bij elkaar staat, terwijl het over verschillende cloud providers verdeeld kan zijn. Gevoelige data plaats je wellicht liever in Nederland, andere data in het buitenland.”

Verkoulen noemt het “een betrouwbaar ecosysteem waarin data beschikbaar is en gecombineerd kan worden. De gebruiker houdt altijd de controle over zijn data.”