“Bij het luisteren van muziek wil je vaak genieten en kun je talrijke emoties ervaren. Van vreugde en spanning totblijdschap, maar ook verdriet,” vertelt Erik Scherder, hoogleraar Klinische Neuropsychologie. “Zo’n emotie verwerk je, als je bijvoorbeeld plotseling in huilen uitbarst tijdens een nummer dat je raakt. Er ontstaat bij het luisteren van muziek een verrijking van de hersenen. Bij zingen geldt dit ook, maar dat gaat een stapje verder dan muziek luisteren. Het is ook nog een sterke motorische activiteit. Meer netwerken in onze hersenen doen mee als je noten leest, je zang bijstuurt en zorg draagt dat je met elkaar synchroniseert tijdens het zingen. Bij het bespelen van een muziekinstrument geldt dit principe ook.” De oorzaak van die positieve effecten in onze hersenen ligt volgens professor Scherder met name bij het aangaan van nieuwe uitdagingen. “Elke keer dat je een volgende stap maakt bij nieuwe dingen die je onderneemt of iets doet wat inspanning vraagt, draagt dit bij aan de vorming van meer contactpunten in de hersenen, en zorgt daarmee voor meer complexiteit en dat is alleen maar positief. Als het je moeite kost ben je goed bezig moet je maar denken. Daarbij komt ook nog dat als het een gewenst resultaat oplevert je er ook een ‘belonend’ gevoel aan overhoudt, en dat is een fijn gevoel. Er komen opiaten vrij en dat komt niet uit de lucht vallen. Dat goeie gevoel motiveert je vervolgens weer om door te gaan naar een volgend stapje.” 

Voor kinderen is het ook belangrijk om op jonge leeftijd met muziek in aanraking te komen. Het bekende ‘Mozart-effect’ dat impliceert dat het beluisteren van klassieke muziek kinderen ook slimmer maakt is niet helemaal bewezen. “Dat is toch een beetje een fabeltje, het Mozart-effect bestaat niet letterlijk. Het betreft K448, met steeds een repeterend thema. Dit kan het arousal van iemand verhogen tijdens het leren. Maar dat kunnen andere muziekstukken net zo goed. Bij de een is dat jazz, bij de ander hiphop en weer een ander klassiek. Het is niet genre gebonden. Als je luistert naar muziek waar je van houdt, neemt de activiteit in het default mode netwerk toe. Dat is het netwerk wat een groot effect heeft op je creativiteit en wat leidt tot het oplossen van problemen. Die netwerken treden in werking als je niet cognitief belast bent”, bevestigt professor Scherder.

Het is daarom ook een pluspunt als er in het onderwijs voldoende aandacht geboden wordt aan muziekonderwijs tussen de lessen door. De bekende Canadese neuroloog Donald Hebb bevestigde halverwege de vorige eeuw al dat elke ervaring, gedachte, gevoel en fysieke sensatie duizenden neuronen triggert, die een neutraal netwerk vormen. “Door meer variatie in de cognitieve activiteit en fysieke activiteit train je de hersenen beter en op een andere manier waardoor de zenuwcellen onderling veel sterker worden. De vraag is dus of je tijdens een lesdag nog voor de tiende keer die tafel moet oefenen. Een potje apenkooien of een muziekles kan op zo een moment veel effectiever uitpakken voor het jonge brein. Je activeert dezelfde systemen alleen op een andere manier. De combinatie van fysieke activiteit en cognitieve activiteit is dan ideaal en muziek is een perfect middel, maar je kan ook een potje schaken inlassen.”