Een gebouw aan het einde van zijn bestaanscyclus wordt gesloopt. Vroeger ging dat met grof geweld, met de sloopkogel er tegenaan, terwijl tussen het puin nog materialen zaten die prima bruikbaar waren. In de loop der jaren is er meer besef de sloopwereld ingedruppeld, waardoor er gezocht werd naar nieuwe mogelijkheden om materialen te recyclen. Niet alleen omdat de recyclinggedachte gemeengoed werd, maar ook omdat er kosten vielen te besparen.

Toch kende dat nog lange tijd een soort van houtje-touwtje-aanpak, constateert Michel Baars, oprichter van New Horizon, een bedrijf dat bruikbare materialen en grondstoffen haalt uit oude gebouwen. “Oude bakstenen en beton bijvoorbeeld wordt vaak tot puin gemalen dat dienstdoet als ondergrond voor asfaltwegen. Dat kan je met een beetje goede wil recycling noemen. Oude bakstenen krijgen een nieuwe rol als fundament voor snelwegen. De vraag die je daarbij kunt stellen, is of dat echt een bevredigende oplossing is.”

De vraag stellen, is ‘m beantwoorden, want eigenlijk gaat dat proces Baars en zijn bedrijf New Horizon niet ver genoeg. Daar waar de sloop- en bouwbranche afgeschreven gebouwen zagen als afgedankte rommel, zag hij waardevolle grondstoffen. Onder het motto ‘Wij slopen niet. Wij oogsten!’ leidde dat tin 2015 tot oprichting van New Horizon, dat zich bezighoudt met urban mining. Je zou dat kunnen zien als recycling 2.0: het ontmantelen van gebouwen om daar grondstoffen uit te halen die weer worden hergebruikt. “Een oude kabelgoot kan je in een nieuw project ongewijzigd opnieuw toepassen. Ook voor hang- en sluitwerk geldt dat vaak. Die kun je zonder aanpassing in een nieuwe functionaliteit terugbrengen. Deurkozijnen bijvoorbeeld vragen om een aanpassing. Oude kozijnen voldoen niet meer aan het huidige bouwbesluit, dus zul je ze eerst moeten aanpassen om opnieuw toe te passen.”

Sterker nog, urban mining gaat zelfs verder dan dat. Zo kun je circulaire bakstenen, gewonnen uit oude gebouwen, opnieuw in roulatie brengen, terwijl New Horizon een proces heeft ontwikkeld om beton zo te verwerken dat de oorspronkelijke grondstoffen worden teruggewonnen. Zo kun je daar opnieuw beton van maken. Deze innovaties leveren een enorme kostenreductie op, maar misschien belangrijker nog: een forse CO2-reductie. Afhankelijk van de toepassing kan dit oplopen van 30 tot wel 95 procent.

Vooralsnog blijft het echter een utopie om te veronderstellen dat we straks allemaal in gerecyclede gebouwen werken en wonen. “Dat denk ik niet, maar bij het nieuwe bouwen wordt meer rekening gehouden met alternatieven als biobased materialen. Ook wordt er slimmer rekening gehouden met recyclekansen. In de praktijk leidt dat tot het gebruik van losse bouwcomponenten, die probleemloos inzetbaar zijn voor hergebruik.”

Peter Fraanje was voorheen directeur van het Nederlands Verbond Toelevering Bouw en nu directeur van BRBS Recycling, de vereniging van sorteer- en recyclingbedrijven. Hij heeft gebouwaanbod wel eens vergeleken met een grote voorraadkast. Probleem is: we weten alleen wat er globaal in zit. En voor een optimale circulaire bouweconomie wil je specifiek weten welke bouwproducten met welke maten je op voorraad hebt. “Je kunt de hele bouw beschouwen als een groot ecosysteem met een in- en uitstroom. Een kozijnfabrikant kan bijvoorbeeld geïnteresseerd zijn in woningen uit de jaren 70 waar meranti, een houtsoort, van hoge kwaliteit in gebruikt is. Om de circulaire economie op gang te krijgen zou je makkelijk te weten moeten komen welke materialen en producten er vrij komen uit sloop en renovatie”, aldus Fraanje op de overheidssite over circulaire economie. 

Michel Baars, oprichter van New Horizon