“In sommige gevallen is bij diagnose de levensverwachting niet meer dan zes tot twaalf maanden”, vertelt Mike van Leeuw, oprichter van OncoLize. “Vanaf dat moment wordt alles uit de kast gehaald door de kliniek; het wordt een doorlopende medische carrousel met meerder doseringen van chemokuren via een pil of infuus, naast bestraling en chirurgische ingrepen. Het gehele lichaam krijgt de chemo te verduren, terwijl er één of meerdere relatief kleine tumoren moeten worden bestreden. Deze medicijnen zorgen vaak voor ernstige bijwerkingen. Niet alleen de kwaliteit van het leven gaat verder naar beneden, maar de bijwerkingen zorgen ook voor meerkosten tot 50% boven op de eigenlijke behandeling”.

Chemotherapie kan zeer effectief zijn in het bestrijden van snelgroeiende tumorcellen, aldus de Leeuw. “Maar de chemo-behandeling door het hele lichaam verzwakt ook het immuunsysteem en ontregelt meerder organen. De algehele weerstand gaat achteruit waardoor de patiënt de behandelingen steeds minder goed kan verdragen. Daar komt bij, dat de chemo vaak niet hoog genoeg gedoseerd kan worden om ook de hardnekkigste tumorcellen te doden, met kans op chemo-resistente metastases; een duivels dilemma dus”. Een behandeling waarbij alleen de tumorcellen gericht worden aangevallen zou dus veel beter zijn voor de patiënt, op alle fronten.

Immuuntherapie is een recente ontwikkeling die soms spectaculaire resultaten geeft. Echter, de behandelingen kosten vanaf €50.000 tot enkele tonnen en het werkt lang niet altijd zoals gehoopt. De Leeuw: “Wetenschappelijk zijn het absolute doorbraken, maar wereldwijd is deze trend niet vol te houden voor nationale gezondheidszorgsystemen met vergrijzende populaties”. In 2016 deed KWF al de oproep om meer innovatie te doen met medicijnen die al goed bekend zijn, goed werken en goedkoop toe te passen zijn. 

Injecteerbare medicijndepots kunnen daarvoor een oplossing zijn. Bij negentig procent van alle kankers gaat het om vaste tumoren waar een chirurg doorgaans goed bij kan komen voor een biopt, zelfs in de hersenen. Gemiddeld 70% van de vaste tumoren zijn bij diagnose nog in een lokale of regionale groeifase, dus nog niet uitgezaaid. Daarom wordt de lokale behandeling van de tumor steeds meer gezocht als alternatief of aanvulling op de standaard manier van medicijnen toedienen. 

Een veelbelovende en eenvoudige manier van lokale behandeling is door middel van het direct injecteren van een klein medicijndepot in de tumormassa. Het gekozen medicijn wordt gemengd met een vloeistof van polymeren, een zogenaamd hydrogel, en wordt vervolgens met een dunne naald direct door de huid, via het biopt-kanaal of met een lange katheter door de aderen direct in de tumor gespoten. Ter plekke vormt de hydrogel binnen enkele seconden een zacht rubberballetje, het medicijndepot. Gedurende meerdere dagen tot weken wordt het medicijn afgegeven, midden in de tumor, terwijl het depot tegelijkertijd wegslijt en afgevoerd wordt via de urine. 

Hiermee kan een 10-100 maal hogere concentratie medicijn bereikt worden in de tumor dan ooit mogelijk zou zijn via een pil of infuus. Dat gebeurt met een fractie van de normale hoeveelheid die normaal voor het hele lichaam toegediend wordt. Buiten de tumor is het afgegeven medicijn niet of nauwelijks te meten, waardoor de vele bijwerkingen niet, of veel minder, opspelen. Er worden medicijnen gebruikt die goed bekend zijn bij oncologen en vrij van patenten zijn. De hydrogelmaterialen zijn veilig en goedkoop, en de gebruikte instrumenten zijn standaard aanwezig in ieder oncologische kliniek. “Deze methode zal daardoor niet alleen effectiever, minder belastend en goedkoper zijn, maar is ook snel te ontwikkelen en snel toe te passen voor meerdere tumorsoorten” zegt de oprichter van OncoLize.

“Onze gezondheidszorg draait nog steeds te veel op marktwerking”, besluit De Leeuw. “De overheid kan veel meer sturend optreden: door ondere patent-monopolies te reguleren. Tenslotte moeten we het idee loslaten bij Europese subsidieverstrekkers en hun beoordeelaars, dat er altijd weer nieuwe medicijnen uitgevonden moeten worden. Er ligt zoveel op de plank dat snel getest kan worden in de bestrijding van zeldzame kankers en daar moeten we dan ook gebruik van gaan maken.”