“Uitbehandelde patiënten met lymfeklierkanker kunnen zeer succesvol worden behandeld met hun eigen T-cellen die buiten het lichaam genetisch gemodificeerd worden”, vertelt Tom van Meerten, internist-hematoloog in het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). “Veertig tot vijftig procent van de patiënten met een zeer agressieve vorm van uitbehandelde lymfeklierkanker reageerde zo goed op de behandeling met de CAR T-cellen dat zij na ongeveer twee jaar (nog steeds) kankervrij waren. Een spectaculair resultaat.” 

De verwachting is dat niet alleen uitbehandelde lymfeklier patiënten, maar ook uitbehandelde patiënten met de ziekte van Kahler en patiënten met longkanker behandeld kunnen gaan worden met deze vorm van therapie. Voordat er met de CAR T-celtherapie wordt gestart wordt er chemo toegediend. Niet om de kanker aan te vallen, maar om het immuunsysteem even ‘opzij te kunnen zetten’, zodat de CAR T-cellen vrijuit de kankercellen kunnen ‘aanvallen’. De bijwerkingen van deze vorm van behandeling zijn heel anders dan bij een reguliere behandeling. De patiënt verliest bijvoorbeeld niet zijn haar en zodra de CAR T-cellen de kanker hebben gevonden gaat het lichaam heel hard werken. En dat is een goed teken. Het betekent namelijk dat CAR T-cellen de kankercellen heeft gevonden en deze ‘aanvalt’.  

De patiënt krijgt als gevolg hele hoge koorts en dat moet goed worden gemonitord. Naast koorts kan de patiënt ook heel suf en traag worden. Maar deze bijwerkingen zijn tijdelijk en uiteindelijk herstelt honderd procent van de patiënten volledig van de bijwerkingen. Naast het feit dat de bijwerkingen gunstiger zijn dan bij het inzetten van chemo heeft de behandeling ook al heel snel effect. “Vier weken na de eerste infusie met CAR T-cellen vindt de eerste beoordeling plaats en kunnen we al zien of de behandeling aanslaat en of de kankercellen weg zijn.” 

 
De behandeling, die in Nederland in enkele medische centra wordt gegeven, was een zeer kostbaar en lang traject. Van Meerten: “Voorheen werden de bloedcellen van de patiënt naar de Verenigde Staten gestuurd en weken later gemodificeerd teruggegeven aan de patiënt. Dit zorgde ervoor dat het niet alleen lang duurde voordat een patiënt de gemodificeerde cellen geplaatst kregen, maar maakte het traject ook heel duur.” Gemiddeld kost een traject voor één patiënt dan ook 330.000 euro. Het UMCG kan in de eigen ziekenhuisapotheek nu ook de CAR T-cellen produceren. Dit zal in studieverband gebeuren. Op deze manier wordt zeer kostbare tijd gewonnen. De gehele procedure, inclusief vervoer naar en van Amerika, kostte gemiddeld vier tot zes weken, tijd die uitbehandelde patiënten vaak niet meer hebben. 

 
Het UMCG is in staat om de gehele procedure nu te verkorten naar twee weken. En naast het winnen van tijd gaat het naar verwachting ook een kwaliteitsverbetering opleveren. Het oogsten en modificeren van de witte bloedcellen gebeurt op één plek en er kan direct met de verse cellen worden gewerkt. Invriezen is dus niet meer nodig. “Bovendien realiseren we hiermee ook nog een enorme kostenbesparing. De behandeling met de CAR T-cellen die in ons eigen laboratorium zijn gemaakt zal naar verwachting 80.000 euro per patiënt gaan kosten.”

 
De CAR T-celtherapie is een echte gamechanger, besluit Van Meerten. Ongeveer veertig procent van de patiënten die deze vorm van therapie krijgt is na twee jaar nog steeds kankervrij. Vergeleken met andere kankersoorten en behandelingen een ontzettend hoog percentage. En zodra andere academische ziekenhuizen de T-cellen kunnen gaan modificeren kan er veel sneller en beter behandeld worden. “De CAR T-celtherapie staat nog in de kinderschoenen, maar de resultaten zijn zo succesvol dat ik hoop dat er snel zoveel mogelijk patiënten voor in aanmerking kunnen komen en zo toegang kunnen krijgen tot deze therapie.”