Nederland als voorbeeldland op het gebied van infrastructuur? Marcel Hertogh kan zich er wel in vinden. “We hebben onze snelwegen redelijk goed voor elkaar, alternatieve routes zijn iets gemakkelijker voor handen dan bijvoorbeeld in Vlaanderen. Dus als snelweg A niet doorrijdt, kan je switchen naar snelweg B.” En dat is nodig, want de afgelopen tijd heeft aangetoond dat als de economie aantrekt, de files dat ook doen. Maar dat is niet het enige. De professor Infrastructure Design and Management aan de TU Delft roemt naast de snelwegen ook de haven van Rotterdam en noemt Schiphol als belangrijke factor. “En vergeet de fiets niet, daar kijken andere Europese steden met veel interesse naar.” Ons fietsnetwerk als paradepaardje? “Jazeker. Binnen steden als Amsterdam wordt bijzonder veel met de fiets gedaan, dat scheelt enorm in het autogebruik. En de E-bike had eerst een beetje een suf imago, maar is nu voor woon-werkverkeer booming. In Nederland wordt er tussen en binnen steden echt nagedacht over fietssnelwegen. Sterker nog, de eerste zijn al in gebruik. Dat is ook een kracht van de Nederlandse infrastructuur.”

De nieuwe regering erkent het belang van infrastructuur. In het nieuwe regeerakkoord is afgesproken dat er eenmalig 2 miljard euro extra wordt uitgetrokken in de komende drie jaar. Daarna wordt het budget structureel met 100 miljoen euro per jaar verhoogd. Genoeg? Hertogh moet het specifieke antwoord schuldig blijven, want daar heeft hij geen berekeningen op losgelaten. Wat hij wel weet is dat veel infrastructuur toe is aan een opknapbeurt, een facelift. “De infrastructuur vergrijst, net als de Nederlandse bevolking. En de vraag is: hoe kun je bij die opknapbeurt zoveel mogelijk maatschappelijke waarde toevoegen?”

Sorry, de infrastructuur vergrijst?

“Na de Tweede Wereldoorlog was er een enorme boom in de infrastructuur in ons land: in die tijd zijn er veel snelwegen, bruggen en sluizen aangelegd. Die zijn nu aan het einde van hun levensduur. Technisch gezien, maar ook qua functionaliteit. Er is meer verkeer, de schepen zijn groter, de mogelijkheden enorm. Veel infrastructuur voldoet niet meer en moet vervangen worden. Deze vervangingsopgave gaat geld kosten. Veel geld.”

Staan we voor een vervangingsopgave of vernieuwingsopgave?

“Je kan de infrastructuur een op een vervangen, of je kan een extra functie toevoegen. Bijvoorbeeld door een ouderwetse sluis te vervangen door een sluis die extra energie kan opwekken. Of denk aan een snelweg waar we allerlei nieuwe intelligentie aan kunnen toevoegen of een snelweg die energie levert. Het kan allemaal en zo wordt de vervangingsopgave eigenlijk een vernieuwingsopgave.”

Speelt techniek daar een grote rol in?

“Uiteraard. Techniek is een lange tijd afwezig geweest in de infrastructuur, maar is nu helemaal terug. We leven in een enorm interessante tijd met grote veranderingen in de samenleving. De klimaatverandering en de energietransitie zijn een factor, maar ook de enorme technische vooruitgang speelt een grote rol: elektrische auto’s, zelfrijdende auto’s, ga zo maar door.”

Klinkt geweldig allemaal, maar wat als de rest van Europa niet meedoet? Dan staat mijn zelfrijdende auto stil zodra ik de grens oversteek.

“Tja, dat probleem hadden we inderdaad bij de Betuweroute, bij Duitsland was de aansluiting niet optimaal en nam de snelheid enorm af. Er zijn wel crossborder projecten, de Europese Commissie heeft haar focus op corridors door heel Europa, een trans-Europees netwerk, maar hoe precies, dat is een volgende stap. Voorlopig hebben we genoeg uitdagingen in Nederland.”

Zoals?

“Duurzaamheid bijvoorbeeld. Snelwegen kampen met luchtvervuilingsproblemen, zeker bij grote steden. Vroeger had je de stad en daaromheen lag de ring. Maar de steden zijn gegroeid en nu ligt die ring midden in de stad: hoe houden we dat leefbaar? Snelwegen zijn een drempel geworden. Vroeger was het heel simpel, alles was mono. Een snelweg bouwde je om van A naar B te komen, huizenblokken waren om te wonen, bedrijvenparken om te werken. Nu moet dat allemaal geïntegreerd worden. Bij de bouw van een nieuwe snelweg moet men veel meer rekening houden met de inpassing in een stedelijke omgeving. Het gaat niet langer over de weg alleen, maar ook over het gebied eromheen. Dat vraagt om een integrale aanpak.”

Integraal, dat klinkt als: gaat lang duren.

“Dat is zeker een issue, kijk bijvoorbeeld naar de A2 in Maastricht. Nu waren daar meer oorzaken voor, zoals het bouwen van een dubbele tunnelbuis, dat kost tijd, maar het is ook simpelweg een gevolg van bouwen met de winkel open, en rekening houden met heel veel omgevingsfactoren. Ik ben eind jaren ‘80 betrokken geweest bij het bouwen van de Noordtunnel, een nieuwe tunnel in een weiland, daar stond normaal 5 jaar voor en we deden het in 3 jaar. Maar als je bouwt in een dynamische omgeving, waarin alles door moet lopen en met alle partijen rekening gehouden moet worden dan is dit heel moeilijk.”

Hoe lukt dat wel?

“We hebben behoefte aan T-shaped professionals, die breed inzetbaar zijn. Die T moet je zien als een i met een dwarsligger erop. De i is de inhoud, de diepte. De professional moet bijvoorbeeld wel een goede geluidsberekening kunnen maken, het technische gedeelte moet kloppen. De dwarsligger is de verbinding: de professional moet zijn technische kennis kunnen combineren met andere disciplines, hij moet kunnen samenwerken, verbanden leggen. Dat is af en toe wel een worsteling, het gaat niet vanzelf.” 

Want?

“Simpelweg omdat allerlei disciplines bij elkaar zitten, en die verstaan elkaar niet altijd en zijn het bovendien niet altijd met elkaar eens. Maar de voordelen zijn enorm: je ziet in integrale, multidisciplinaire teams dat er steeds meer mensen zijn die zich er van tevoren van bewust zijn dat er heel veel factoren meespelen. Er wordt nu overlegd met de omgeving, voordat er begonnen wordt met de bouw. Wij hebben ontwerpstudies gedaan naar de inpassing van snelwegen in drie van de vier grote steden van Nederland. Mensen van architectenbureaus overleggen nu voor het eerst direct met een vervoersdeskundige in deze vroege fase. Allemaal om te komen tot oplossingen die integraler zijn. Belangrijk, want ik zie nog heel vaak projecten waarvan ik denk: ‘Was ik hier maar eerder betrokken bij geweest, dan hadden we er iets veel mooiers van kunnen maken.’”