We worden met z’n allen steeds ouder. Het jaar 2022 gaat de boeken in als het eerste jaar waarin meer dan de helft van de Nederlandse bevolking vijftig jaar of ouder was. “In de loop van vorige eeuw zijn we er steeds beter in geslaagd om levensstijlziektes als hoge bloeddruk of diabetes te behandelen. Het is natuurlijk fijn om tot hoge leeftijd gezond te blijven, maar hoe ouder we worden, hoe groter de kans op dementie”, reageert dementiespecialist Freek Gillissen. 

De kwestie daarbij is dat de medische wereld afgelopen vijftig jaar volop vooruitgang heeft geboekt, terwijl het verhelpen van dementie grotendeels onontdekt is gebleven. Er zijn kleine succesjes geboekt in het behandeltraject, we weten dat factoren als gezond leven, opleidingsniveau en zelfs tweetaligheid invloed hebben op het verkleinen van risico op dementie, maar een echt oplossing ligt nog niet voorhanden. 

Wat Gillissen in de context van deze inleiding constateert, is dat de samenleving eigenlijk onvoldoende is voorbereid op het toenemende aantal individuen met deze ziekte. Immers: we worden ouder, dus meer mensen met dementie. Vroeger kenden we een wijdvertakt netwerk van bejaardentehuizen. Nu die door bezuinigingen grotendeels zijn gesloten, wordt mensen aangemoedigd langer thuis te blijven wonen. “Een loze kreet vind ik dat. Als mensen met dementie te kampen krijgen, komt vroeg of laat het moment dat ze zich niet meer thuis kunnen redden. Wat je nu ziet, is dat mensen pas op het aller-, allerlaatste moment, als thuis wonen echt niet meer gaat, richting het verzorgingshuis gaan. Ze worden losgerukt van hun thuissituatie en vaak zijn ze er door de staat van dementie zo aan toe dat ze nog enkele maanden te leven hebben.” 

Zijn reactie is in feite een oproep om de plotse overstap van de huiselijke omgeving naar verzorgingshuis mensvriendelijker in te richten. Nu steeds meer mensen met dementie te kampen krijgen, hebben we als samenleving de taak om nieuwe woonvormen te creëren die het midden houden tussen de eigen woning en verzorgingshuis. 

De lastigheid die zich afspeelt, is dat het verdraaid moeilijk valt aan te geven wanneer het thuis wonen door dementie niet meer gaat. Het ziekteverloop bij dementie is grillig en sterk individueel. Een oudere kan op een gegeven moment een verstoorde dag hebben, terwijl er weken daarna niets aan de hand blijkt. Als er een patroon ontstaat van akelige toestanden, als de persoon in kwestie zijn huis niet meer kan terugvinden, zijn naam niet meer herinnert, dan kunnen dat signalen zijn tot verder onderzoek. Wat verschillende organisaties melden, zoals belangenvereniging Alzheimer Nederland: wees niet onvoorbereid. Als dergelijk signalen zich aftekenen, oriënteer je dan op mogelijkheden voor een alternatief als de eigen woning, benadrukken de belangenorganisaties, die daarbij benadrukken dat een onverhoedse overstap van woning naar verzorgingshuis als harde klap aankomt bij de oudere zelf en bij zijn naasten. 

Bovendien, wat in die context wordt benadrukt, is dat de mantelzorger die de kans neemt om zich te oriënteren moet beseffen waar die precies naar kijkt. Het helpt daarbij absoluut om een vooropgesteld plan te formuleren die de mantelzorger als uitgangspunt kan nemen. Waar het op neerkomt is dat de mantelzorger bij alternatieve woonvormen attent kan zijn op aspecten als privacy, leefruimte, activiteiten en zorgmogelijkheden. Als er behoefte bestaat aan een dagelijkse douchebeurt, terwijl er onvoldoende zorgmogelijkheden zijn om dat te begeleiden, kan dat aanleiding zijn om een andere keuze te maken. Hetzelfde geldt voor de dagindeling: bestaat er voldoende creatieve indeling om het woonplezier te stimuleren? Het helpt om langs te gaan bij verschillende zorginstellingen voor een rondleiding. Zo proef je de sfeer en kun je beter bepalen wat bij jouw naaste het beste past. Schrijf voordat je een keuze gaat maken op wat je naaste en jij belangrijk vinden bij opname. Waaraan hechten jullie veel waarde? Bespreek dit lijstje ook met de familie en de casemanager. Voor een wensenlijstje kun je denken aan de volgende punten: 

• Mag je eigen spullen of huisdieren meenemen? 

• Kun je als mantelzorger/ familie altijd op bezoek komen of gelden er bepaalde regels? 

• Hoe houden de medewerkers rekening met hobby’s of voorkeuren? 

• Kun je als partner mee verhuizen? 

Zo kun je je oriënteren op de mogelijkheden en kun je een plotse overstap voorkomen van de huiselijke omgeving naar een verzorgingshuis.