24 okt 2025
|
Gesponsord
In tijden waarin politiek vaak de massa volgt, blijft ze op één punt doof voor de burger: het eigen levenseinde. Al decennialang wil een ruime meerderheid van de Nederlanders hier zelf over kunnen beslissen. De wetgever houdt evenwel vast aan opvattingen uit de tijd van Thorbecke. De politiek lijkt deze impasse niet te kunnen doorbreken. Tijd voor het Nationaal Burgerberaad Levenseinde.
Zelfbeschikking over het levenseinde is een Europees mensenrecht. Nationale overheden horen dit recht te waarborgen. De Nederlandse overheid heeft daarnaast ook de plicht om kwetsbaren te beschermen. De wet zou een goede afweging tussen die twee belangen moeten zijn. In plaats daarvan bepaalt de arts eenzijdig – en strikt op medische gronden – of ons lijden wel ernstig genoeg is voor een humaan einde. Dat is geen zelfbeschikking.
Wie toch die regie wil, moet zelf iets regelen. Dat valt nog niet mee. Zo verbiedt Artikel 294 van het Wetboek van Strafrecht (uit 1866) dat anderen u daarbij helpen, op welke wijze ook. Dat schrikt veel ouderen af om openlijk hun laatste voornemens te bespreken met familie of vrienden, omdat deze bij hulp het risico op gevangenisstraf lopen.
Tijd voor een wet van nu Moreel wringt dit. In de afgelopen 150 jaar is de kwaliteit van leven minstens even belangrijk geworden als de duur ervan. En die kwaliteit is per definitie subjectief. Inmiddels erkent het Europees Hof voor de Rechten van de Mens dat het recht op zelfbeschikking in Artikel 8 EVRM ook het eigen levenseinde omvat. Rechters in Duitsland en Oostenrijk hebben hun overheden verplicht dit recht beter te faciliteren. Hoe ze dat doen, laten ze aan de politiek. In Zwitserland is men heel tevreden over de eenvoudige wet die regelt dat hulp bij zelfdoding onder simpele condities niet strafbaar is: De hulpvrager moet wilsbekwaam zijn en de hulpverlener mag er geen voordeel van hebben.
Nu Nederland nog. In 2023 spande Coöperatie Laatste Wil (CLW) daartoe een proces tegen de Staat aan. De rechter oordeelde in eerste aanleg dat Artikel 8 EVRM ook bij ons van toepassing is. Het Hof moet nu beoordelen of de huidige euthanasiewet in Nederland voldoende tegemoetkomt aan dit recht op zelfbeschikking. Uitspraak volgt op 23 december aanstaande.
Politiek blijft achter Zowel in wetgeving als beleid schuift de politiek dit onderwerp al jaren voor zich uit. Het eigen levenseinde staat ook deze verkiezingen weer onderaan de lijst van onderwerpen waarvoor politici zich sterk willen maken. Dit weerhoudt partijen ervan met nieuwe ideeën te komen die de impasse kunnen doorbreken.
Buiten de politiek zijn die ideeën er wel degelijk en worden ze ook gewaardeerd. Zo haalde een burgerinitiatief voor het Wetsvoorstel Levenseinderegie – dat zelfbeschikking centraal stelt en de arts niet als enige poortwachter ziet – in korte tijd al twee keer het aantal handtekeningen benodigd voor bespreking in de Kamer. Maar of deze gepolariseerde Kamer tot een gedragen besluit kán komen, is echter de vraag.
Burgerberaad als uitkomst Een Nationaal Burgerberaad Levenseinde lijkt daarvoor beter geschikt. In die opzet zoekt een representatieve groep burgers, met hulp van experts, gestructureerd naar ideeën die recht doen aan individuele vrijheid én bescherming van kwetsbaren. Geen scherpe debatten, maar een open zoektocht naar wat we als samenleving wél willen.
Thorbecke zou het vast prima vinden. Om hem te citeren: “Niemand heeft het ideaal in de hand; doch waarheen stuurt hij, die het niet in het oog heeft?”