Het stijgend aantal mensen met een chronische aandoening, volgens de laatste cijfers 10,4 miljoen mensen in Nederland, verhoogt de druk op de gezondheidszorg, die al onder grote druk staat. Daar komt bovenop dat de zorg steeds duurder wordt en het personeelstekort nijpend is. Inmiddels is Nederland met de gemiddelde levensverwachting afgezakt van een koppositie in de EU naar de middenmoot. 22 samenwerkende gezondheidsfondsen hebben onlangs in een manifest de overheid en het bedrijfsleven opgeroepen om de transitie naar een langer gezond leven voor iedereen in Nederland te versnellen, door veel meer samen te werken en bindende afspraken te maken met elkaar.

Meer jaren ziek En dat is geen dag te vroeg, vindt Jochen Mierau, gezondheidseconoom, die bekend is met het manifest van de samenwerkende gezondheidsfondsen. “Het aantal jaren dat we leven met chronische aandoeningen neemt toe en de levensverwachting is aan het teruglopen, en dat is iets wat je eigenlijk niet verwacht. In absolute zin is er sprake van een achteruitgang. Neem obesitas: dat is in Nederland nu echt aan het oplopen, en volgens de WHO is er zelfs sprake van een obesitas epidemie.”

Ongezondheid bedreigt economie Er voltrekt zich een gezondheidsramp in slow motion en die stopt niet vanzelf. Niet alleen de zorg raakt overbelast, maar ongezondheid verlaagt de participatie in de samenleving. Het draagt namelijk bij aan ziekteverzuim, productiviteitsverlies en het groeiende personeelstekort binnen steeds meer sectoren. Een ongezond Nederland heeft daardoor niet alleen grote gevolgen voor het welzijn van elke Nederlander, maar ook voor de gezamenlijke welvaart, oordelen de gezondheidsfondsen. Van de potentiële beroepsbevolking heeft 32% een chronische aandoening en dit aantal groeit gestaag. Van de mensen die een chronische aandoening hebben, werkt circa 50%, tegenover 80% van de mensen die gezond is.

Voor de jeugd is de situatie minstens zo zorgelijk. De huidige staat van gezondheid van de jeugd voorspelt weinig goeds voor de toekomst: 1 op de 3 jongeren ervaart mentale klachten en 1 op de 8 kinderen heeft overgewicht. Daarnaast beweegt 40% van de kinderen te weinig, en Nederlandse kinderen zijn gemiddeld 13 jaar als ze voor het eerst alcohol drinken. Ruim 1 op de 4 jongeren rookte in 2023 een sigaret en 1 op de 5 gebruikte tenminste één keer een e-sigaret.

Versnellen van gezondheidstransitie is cruciaal Het wordt niet vanzelf beter. Er is een snelle gezondheidstransitie nodig, zodat de jaren in goede gezondheid in Nederland gaan toenemen, aldus de gezondheidsfondsen. Er moet onder meer nadruk gelegd worden op het vergroten van de inzetbaarheid van mensen met een chronische aandoening, een bedrijfsleven dat zich inspant om de gezondheid te beschermen en het centraal zetten van gezondheid in overheidsbeleid, zodat ook de sociaaleconomische gezondheidsverschillen worden teruggedrongen. Het is daarnaast cruciaal dat er vaart wordt gemaakt met de Gezonde Generatie, door het makkelijker en goedkoper maken van gezond leven voor iedereen in Nederland, in het bijzonder de jeugd.

Bedrijfsbelang Bedrijven hebben net als de overheid en maatschappelijke organisaties, belang bij een gezonder Nederland, omwille van beschikbaarheid van personeel en het terugdringen van de directe en indirecte kosten van ziekteverzuim. Hoewel het bedrijfsleven enerzijds vitaal personeel nodig heeft, draagt het anderzijds zelf bij aan de toenemende gezondheidsproblemen door burgers, inclusief de jeugd, te verleiden ongezonde producten en middelen te nuttigen. Bedrijven worden dan ook opgeroepen mee te doen met de gezondheidstransitie, en bij te dragen aan een gezonde samenleving.

Kat en muisspel “Te vaak wordt door bedrijven in de voedselindustrie nog een vraag naar ongezonde producten gecreëerd.” vindt Mierau. “Daar moet de overheid een actievere rol in gaan spelen. De excessen moeten daar weggehaald worden, want het bedrijfsleven zorgt ook voor veel gezonde producten. De reclame is erop gericht om de consument te verleiden ongezonde waren te eten. De overheid moet daar dwingender in zijn en meer de regie nemen. Het is nu nog te vaak een kat en muisspel tussen de voedselindustrie en de wetten en regulering zoals die opgesteld worden door de overheid.”

Nationale GezondheidsTop in 2025 De 22 samenwerkende gezondheidsfondsen roepen niet alleen op tot het versnellen van een gezondheidstransitie, ze komen ook in actie door een Nationale GezondheidsTop te organiseren. Een brede afvaardiging uit zorg, wetenschap, maatschappelijke organisaties, patiëntenorganisaties, bedrijfsleven en overheid wordt door de gezondheidsfondsen uitgenodigd om met elkaar om de tafel te gaan, om concrete afspraken te maken over de manier waarop mensen weer langer gezond kunnen gaan leven in Nederland, in plaats van korter. De laatste maanden wordt de ene na de andere noodkreet over gezondheid gedaan. Onlangs maakte de WHO bekend dat er dagelijks 7.000 doden vallen in Europa door toedoen van vier industrieën: tabak, alcohol, voeding en fossiele brandstoffen. De gezondheidsfondsen zien een gezondheidsramp op Nederland afkomen. “We vragen hier aandacht voor, maar willen tegelijkertijd in actie komen en het voortouw nemen. Een brede top over de gezondheid in Nederland is van belang om samen tot concrete resultaten te komen.” legt Hans Schirmbeck, voorzitter van het collectief van 22 gezondheidsfondsen uit. De exacte invulling van de Nationale GezondheidsTop wordt de komende periode verder uitgewerkt. Doel is dat de top uiterlijk in de eerste helft van 2025 plaatsvindt.