Dit wetenschappelijk onderzoek kende een doorlooptijd van drie jaar en werd recent gepresenteerd op een symposium van de Branchevereniging voor Kleinschalige Zorg. Verschillende partijen zijn bij dit onderzoek betrokken geweest, waaronder trainingen- en cursusaanbieder Kroek Academie, in samenwerking met prof. dr. G. Westerhof van de Universiteit Twente. Coöperatie Hesterhuizen en de Branchevereniging voor Kleinschalige Zorg (BVKZ) waren de opdrachtgevers van het onderzoek, terwijl de uitvoering ervan in handen lag van dr. Janny Beernink, GZ-psycholoog en senior onderzoeker bij Kroek&Partners Interimzorg en Rosales Zorg.

Er is meer bewustwording en waardering nodig voor de kleinschalige zorg

Kleinschalige zorg Wat Beernink belangrijk vindt om te benadrukken, is dat het onderzoek zich niet richtte op het verschil tussen grootschalige en kleinschalige aanbieders, maar dat vooral werd gekeken naar de unieke eigenschappen van de kleinschalige zorgverleners. “We wilden de krachten en kwetsbaarheden van kleinschalige zorg benadrukken zonder ons af te zetten tegen grootschalige zorg.” aldus Beernink. Wat in het onderzoek duidelijk wordt onderstreept, is dat zorgverleners meer autonomie in de kleinschalige zorg ervaren, evenals verbondenheid met bewoners en de organisatie. Teams van begeleiders kunnen zelf hun roosters bepalen, terwijl er tevens ruimte bestaat voor het organiseren van activiteiten voor zorgvragers. “Er is sprake van een hechte band en een familiaire sfeer, vergelijkbaar met een traditionele thuissituatie. Als spontaan het idee ontstaat voor bezoek aan een activiteit in de buurt, zoals een kermis, dan wordt die kans ook genomen zonder allerlei protocollen te doorlopen.”

Begeleiders hebben de mogelijkheid om snel beslissingen te kunnen nemen. Er bestaat doorgaans een directe lijn met de directie, waardoor er minder sprake is van bureaucratie. “De persoonlijke benadering zorgt ervoor dat cliënten zich sneller thuis voelen. Dit resulteert in een omgeving waar bewoners zich gezien en gehoord voelen, en waar wederkerigheid en saamhorigheid centraal staan.”

Kwetsbaarheden Het onderzoek onderstreept nadrukkelijk belangrijke voordelen, toch kent de kleinschalige zorg ook zijn kwetsbaarheden. Zo worden vanuit de overheid steeds meer kaders opgelegd, terwijl er een trend bestaat bij zorgverzekeraars dat ze liever contracten willen afsluiten met grotere partijen: dit levert in hun opinie een duidelijk kostenvoordeel op. De nadruk komt derhalve steeds meer op grootschaligheid te liggen, waardoor kleinschalige partijen zich genoodzaakt zien tot samenwerking. Daarmee dreigen ze hun eigenheid te verliezen. Beernink-Wissink: “Er bestaat het risico dat je toch weer systemen gaat ontwikkelen. En dat is uitgerekend iets wat je wilt vermijden. Er bestaat een dunne lijn tussen noodzakelijke protocollen en het vasthouden aan de ongedwongen, flexibele benadering die kleinschalige zorg kenmerkt.” aldus de specialist, die daaraan toevoegt dat ook het ontbreken van multidisciplinaire teams en specialistische kennis een uitdaging kan zijn.

Zo hebben kleinschalige instellingen veelal niet direct een arts of orthopedagoog tot hun beschikking. Toch is dat tegelijkertijd geen onoverkomelijk probleem. “Kleine organisaties kunnen lid worden van coöperaties om specialistische kennis in te huren wanneer dat nodig is, terwijl dat op zich geen afbreuk doet aan je autonomie en onafhankelijkheid.”

Reguliere instellingen Wat kleinschalige instellingen specifiek maakt – in dit voorbeeld bij Rosales Zorg - is dat er veelal wordt gewerkt met cliënten die buiten de aandacht van reguliere zorg vallen. Beernink zelf is onder andere actief in een omgeving die werkt met jongeren in crisissituaties. Door nadruk te leggen op de behoeften en mogelijkheden van de cliënten worden ze geholpen om op een geschikte plek terecht te komen. Deze gerichte aanpak is absoluut typerend voor kleinschalige zorg, hetgeen ook impliceert dat deze zorgverlening een geaccepteerde plek in het zorglandschap verdient. “Er is meer bewustwording en waardering nodig voor de kleinschalige zorg. Alle partijen, zowel grootschalige als kleinschalige aanbieders, verdienen een gelijkwaardige positie. Het is essentieel dat we samenwerken en de unieke waarde van kleinschalige zorg erkennen en integreren in het bredere zorgbeleid.”

Janny Beernink is als GZ-psycholoog en senior onderzoeker verbonden aan Kroek&Partners Interimzorg en Rosales Zorg bij de behandeling van complexe zorgcasuïstieken. In die hoedanigheid heeft zij tevens de interventie Mijn Levensverhaal ontwikkeld, gericht op het verminderen van depressieve of trauma-gerelateerde klachten en het verbeteren van de psychische gezondheid van de cliënt. Met name cliënten met een lichte verstandelijke beperking of zwakbegaafdheid hebben baat bij deze interventie en de training Contextgedreven Werken in de Zorg. Bij die laatste training is er meer aandacht voor de context waar de jongere zich in bevindt.