Dat ons zorgsysteem niet goed meer werkt, weten we eigenlijk al best wel lang. “De preventiepartijen roepen al zo’n veertig jaar dat het niet vol te houden is”, vertelt Thomas Plochg, directeur van de Federatie Gezondheid. “Toch zijn we blijven focussen op de ziekenzorg. Voor acute, simpele problemen werkt dat heel goed, denk bijvoorbeeld aan een simpele infectie of een breuk die de dokter vrij gemakkelijk op kan lossen. Echter, omdat we die acute problemen nu goed onder controle hebben ontstaan er andere, chronische ziekten.”

Het grootste probleem daarbij, aldus Plochg, is dat het multiproblematiek betreft; meerdere ziekten vaak in combinatie met problemen op andere leefgebieden. “Mensen hebben hebben bijvoorbeeld diabetes type 2, COPD, zijn werkloos, hebben schulden en wonen in een slecht huis. Al die problemen cumuleren en leiden uiteindelijk tot een complexe wirwar aan gezondheidsklachten. Ons zorgsysteem is failliet omdat we voor elke klacht een aparte specialist hebben, maar nu de problemen steeds meer verschillende gebieden beslaan, is dat niet meer te betalen. Er zijn zoveel mensen nodig, die er ook nog eens niet zijn, dat we ons oude zorgsysteem niet meer in stand kunnen houden. Bovendien maak je een denkfout. We hebben het menselijk lichaam lange tijd beschouwd als een soort machine. ‘Als je hem uit elkaar haalt en het kapotte onderdeel vervangt, dan werkt alles weer’. Dat is bij een mens echter absoluut niet het geval.”

En dus moeten we toe naar een ander soort zorgsysteem. “Momenteel zit ons zorgsysteem op de nazorg, het zogenaamde ‘cure’ en ‘care’”, stelt Plochg. “Dat gaat ervanuit dat de professional een diagnose stelt en jou een behandeling aanbiedt die je als patiënt consumeert zodat je beter kunt worden. De zorg heeft de prikkel om zoveel mogelijk zorg te leveren, want ook in de zorg is er sprake van marktwerking. Daardoor bestaat er een gouden koppelverkoop van ongezonde leefstijlen in de samenleving en de zorg met het idee dat er toch wel een oplossing is als je ziek wordt. Dat patroon moeten we zien te doorbreken.”

Plochg pleit daarom voor een meer holistische, preventieve kijk op gezondheid; meer inzetten op voorzorg. “Ieder mens heeft van nature ook het vermogen om te groeien, herstellen en zichzelf te genezen (‘heal’) als tegenslagen te incasseren (‘deal’). Als wij dat vermogen herontdekken en weer gaan benutten dan ontlasten we de zorg. Daarbij sta je als patiënt  zelf centraal en ben je niet langer consument van zorg, maar coproducent. Dat maakt het wel een stuk lastiger om te verkopen omdat er niet zomaar een verdienmodel aan te hangen is. De burger is namelijk veel minder bereid om te betalen voor ondersteuning om gezond te blijven. Waarom zou je voor iets betalen wat je van nature al hebt. Voor veel zorgaanbieders is het daarom minder aantrekkelijk. Toch is het wel heel hard nodig want als we het systeem niet ontlasten stort het vroeg of laat in. Dat zien we nu bij de bestrijding van de coronapandemie.”

Maar inzetten op dit heal en deal vermogen is een nog ongebaand pad, vertelt Plochg, en daarom is het ontzettend ingewikkeld om dit op voorhand concreet te maken. “We moeten toe naar een systeem waarin zorgprofessionals niet slechts één specialisme hebben waar ze heel goed in zijn, maar die breder opgeleid zijn. Ze moeten menselijkheid kunnen bieden, het gesprek aan kunnen gaan en links kunnen leggen, zodat ze mensen gerichter kunnen helpen. Als iemand bijvoorbeeld aangeeft te willen sporten, dan zou de zorgprofessional hen daarin in de goede richting kunnen gidsen. Als federatie noemen we dat ook wel het vitaliteitscontract, waarin we professionals betalen om mensen gezond te houden in plaats van ziektezorg te financieren. Maar we zijn daarin nog op zoek naar de beste manieren om dat te doen, zodat we ook echt de beweging naar voorzorg kunnen opschalen.”

En dat gaat niet zonder samenwerking. “We hebben ons ze afgelopen jaren met zo’n tachtig organisaties ingezet om deze beweging op de agenda te krijgen”, vertelt Plochg. “Want het is echt hard nodig. Het water staat de zorg aan de lippen, dus we moeten het echt anders gaan doen dan voorheen. Er zijn al allerlei mooie initiatieven van verschillende bedrijven, nu is het zaak om te kijken hoe we die kunnen bundelen zodat we tot een vervolgstap kunnen komen. En dat lukt alleen als we het zorgsysteem meer als een ecologisch systeem gaan benaderen, waarin alles met elkaar samenhangt.”