Waar Jouri Schoemaker zich het meest aan ergert op verpakkingsgebied als hij in een willekeurige supermarkt loopt? Aan de tsunami van verpakkingsmarketing die op hem afkomt. “Het consumerisme. We leven helaas in een wereld waar verpakkingen niet alleen functioneel zijn, maar vooral ook bedoeld zijn om de consument te doen kopen.” En dat is niet een wereld waar Schoemaker in wil wonen. Met zijn bedrijf Pieter Pot probeert hij hier verandering in te brengen: je boodschappen voortaan in glazen potten in plaats van schreeuwende milieuvervuilende verpakkingen. “Want stel je eens voor”, schetst Schoemaker, “hoe mooi je keuken eruit zou kunnen zien, als we alleen maar circulaire of zelfs geen verpakkingen zouden gebruiken. Je zou
alles open kunnen gooien en al die mooie producten tentoon kunnen stellen.” Keukens van nu met allerlei dichte deurtjes zijn naar zijn mening dus alleen ontworpen om alle verpakkingen te verbergen. “Niemand wil koken en boodschappen doen in een marketingmachine.”

Wat is volgens jou het meest voorkomende broodje aap-verhaal als het gaat om verpakken?

“Dat verpakkingen nodig zijn om producten houdbaar te houden. Dat is niet nodig, dat is iets dat we zelf hebben gecreëerd, omdat we één keer in de week boodschappen willen doen en alle producten het hele jaar door willen consumeren. De consument is verwend door het huidige systeem van continue voorradigheid van producten. En ja, dan heb je verpakkingen nodig, want anders krijg je enorme food waste. In de grootste zin is het dus een broodje aap-verhaal dat we verpakkingen überhaupt nodig hebben. We hadden ze 100 jaar geleden ook niet en toen ging het prima.”

Maar hoe doen we dat dan met vlees(waren), vis, sap, ga zo maar door…

“Ook dat ligt aan de manier waarop wij tegenwoordig willen consumeren. We willen plakjes vleeswaren, gesneden groenten, voorgeperst sap, maar hebben we dat nodig? 100 jaar geleden had je grote hompen vlees, en daar sneed je de plakjes af die je nodig had. Ook dit is in essentie gecreëerd. Ik snap heus wel dat we niet terug in de tijd kunnen, dat we de consument niet zodanig kunnen veranderen dat we weer teruggaan naar het ‘oude’ systeem, maar we kunnen wel proberen stapjes terug te nemen. Je moet realistisch zijn.”

En hoe zie jij op een realistische manier een wereld zonder verpakkingen voor je?

“We leven in een kapitalistisch systeem waarin economische waarden vooropstaan, dus moeten we een systeem verzinnen waar de markt voor wil kiezen en waarvan de business case gezond is. Dan kan het systeem veranderen. We moeten dus bewijzen dat circulair verpakken is wat de consument wil en we moeten bewijzen dat de markt dat kan leveren zonder dat het afdoet aan de economische waarde van de producten.”

‘Op naar een volledig circulaire verpakkingsketen’, is jouw droom. Wat houdt dat in, volledig circulair verpakken? Want alles in potten lijkt me een utopie.

“Dat ben ik met je eens, maar alles in potten hoeft helemaal niet. Wij zijn ook bezig met andere vormen van circulaire verpakkingen, bijvoorbeeld netjes met statiegeld voor je groenten en fruit. We hebben onlangs ook al eerste in Nederland wijn in circulaire wijnflessen geïntroduceerd. Het kan zelfs plastic zijn, maar het gaat om de essentie dat het geen eenmalige verpakking is en dus geen afval creëert.”

Als jij morgen met Mark Rutte aan tafel mag, wat zou je dan tegen hem zeggen?

“Dan zou ik uitleggen dat we uiteindelijk een balans moeten creëren waarin het economisch aantrekkelijk wordt voor bedrijven om danwel met circulaire verpakkingen danwel zonder verpakkingen te werken. Enerzijds door de niet-duurzame optie te belasten en anderzijds door de duurzame optie te belonen met het geld dat je binnenhaalt met de extra belasting. Op deze manier werkt het beleid aan beide kanten stimulerend.”

Wat verwacht je van de consument?

“Het enige dat je van de consument kunt vragen, is bewustzijn en zelfreflectie. Maar de mens is niet gebouwd om 100 jaar vooruit te kijken. Het is voor de mens in essentie echt heel moeilijk om te voelen dat wij de wereld nu negatief beïnvloeden en wat dat doet over zo’n lange tijd. Ik veroordeel mensen ook niet als ze de niet-duurzame optie kiezen, ik probeer ze alleen te verleiden de -in mijn ogen- goede keuze te maken. Je moet circulair en duurzaam sexy maken. Zoals Tesla dat heeft gedaan met hun auto en Tony's Chocolonely
met hun chocola.”

In hoeverre is dit een elitaire discussie? Er zullen zat Nederlanders zijn die blij zijn dat ze überhaupt hun boodschappen kunnen betalen. 

“Zeker, en dat begrijp ik ook. Een deel van de samenleving is gewoon bezig met rondkomen en die moeten ook niet de grootste lasten dragen. De mensen die het goed hebben, moeten het voorbeeld stellen, die moeten de beweging in gang zetten, zodat het op een later tijdstip op grote schaal beschikbaar én betaalbaar wordt voor iedereen.”

Albert Heijn heeft nu ook verpakkingsvrije afdelingen waar ze met potten werken. Blij mee?

“Zeker. Ik zie dat niet als concurrentie ofzo, ik denk gewoon: supergaaf. Dit is namelijk precies wat wij willen: laten zien dat het kan. Wij proberen een voorloper te zijn, maar uiteindelijk kunnen we het systeem niet alleen veranderen. Sterker nog, we kunnen zelfs geen heel grote impact maken, dat kan alleen met dit soort grote partijen. Dus als een partij als de Albert Heijn verpakkingsvrij als concept omarmt, dan is de wereld aan het veranderen. Fantastisch.”

Vind je dat andere bedrijven, waaronder multinationals als Unilever, maar ook supermarkten zelf, op een duurzame manier bezig zijn met verpakkingen?

“Ja, maar de verandering gaat wel heel langzaam. Er wordt over gesproken, er wordt wat geschoven, maar er worden slechts marginale verbeteringen doorgevoerd. Bepaalde frisdrankmerken hebben er dan voor gezorgd dat het dopje van de fles een centimeter kleiner is, wat veel plastic bespaart en ik dus zeker toejuich, maar op het grotere plaatje is dat natuurlijk minimaal. Ik geloof echt dat er partijen zoals wij nodig zijn die laten zien dat het écht anders kan. Als wij dat bewijzen, gaan grote spelers ons kopiëren, gaat de overheid daarvan leren en regels invoeren, en komen we verder.”

Maar dat verschil moet dan uiteindelijk dus toch van de consument komen. Want om iets succesvol te laten zijn moeten zij bij dit soort nieuwe initiatieven hun spullen kopen. 

“Precies, en dat is wel een boodschap die ik de consument wil meegeven: weet dat jij stemt met je geld. Met elke kleine keuze maak je een statement. Als er maar genoeg consumenten de juiste keuzes maken bij hun aankopen, dan zal dit opvallen bij de grote partijen en zullen ze volgen.”

Feiten

Jouri Schoemaker is medeoprichter van Pieter Pot, een verpakkingsvrije online supermarkt. Hiermee wil hij verpakkingsvrij boodschappen doen de standaardoptie maken. Dat doet Pieter Pot door de duurzame optie gemakkelijk te maken, namelijk door de boodschappen in potten te verpakken en te bezorgen. Schoemaker droomt van een volledig 'circulaire' verpakkingsketen.