Singapore: aanpak van bovenaf

Bovenaan alle lijstjes van slimme steden ter wereld staat Singapore, de kleinste stadstaat van Azië aan het ‘einde van het schiereiland’ (zoals het ook in het Maleis heet). Met een oppervlakte vergelijkbaar met de Noordoostpolder en een vergrijzende bevolking van circa 5,9 miljoen mensen heeft het de laatste jaren sterk ingezet op nieuwe technieken als GPS, data analyse, kunstmatige intelligentie en IoT voor vervoer en (zieken)zorg. 

De Republiek, al decennia geleid door dezelfde arbeiderspartij, moet ook wel: door het ontbreken van natuurlijke bronnen, restricties op buitenlandse werknemers en haar bevolkingsopbouw richt Singapore zich vooral op de dienstensector en hightech industrie. Burgers zijn hoog opgeleid (analfabetisme komt niet voor) en er zijn aanzienlijk meer mobiele telefoons dan mensen. In het openbaar vervoer wordt met chipcards betaald. Bussen zijn tevens met GPS uitgerust zodat vervoerders precies kunnen bepalen waar en hoe snel de bus rijdt en hoeveel passagiers erin meegaan. Op die manier wordt congestie in het verkeer tegengegaan. 

Vorig jaar heeft de regering haar plannen gelanceerd om tot een ‘smart nation’ uit te groeien. De komende vijf jaar is 17,6 miljard euro uitgetrokken voor elektrische auto’s en verbeterd openbaar vervoer. Nu nog rijden er circa honderd elektrische auto’s op 250 laadpunten maar als het aan premier Lee ligt, zullen dat er in 2023 respectievelijk 10.000 en 2.000 zijn. 

De omschakeling naar een slimme stad gaat volgens de regering niet snel genoeg. Daarom is een nieuwe minister voor de ‘smart nation’ aangesteld die informatie van overheidsdiensten beter op elkaar moet afstemmen. Sommige deskundigen denken dat deze benadering initiatieven van onderaf in de kiem smoort. 

Barcelona: burgers centraal

Barcelona heeft een andere koers voor de smart city ingezet. Het beschikt over 500 kilometer glasfiber, gratis Wifi via lantaarns en sensoren die van alles meten, van de luchtkwaliteit en vrijkomende parkeerplaatsen tot water voor parken en stadsfonteinen en het legen van vuilnisbakken. Maar pas sinds Ada Colau, een voormalig huisactivist, burgemeester is geworden staat de burger centraal. In 2016 trok ze Francesca Bria als CTO voor de Catalaanse hoofdstad aan. Haar opdracht? “We moeten de slimme stad opnieuw uitvinden, van de grond af en ons richten op service aan de burger in plaats van ons te laten leiden door een technologie push.”

Een aantal projecten is een succes geworden, van andere heeft de stad veel geleerd. Dankzij IoT bespaart Barcelona ruim 30% op energie en 25% op water. De vervanging van 1100 straatlampen door leds leverde bijvoorbeeld niet alleen energiebesparing op maar ook een onvoorzien neveneffect: in plaats van dat ambtenaren de leds dimden op plaatsen waar niemand was, ontstaken ze die juist om gasten naar festiviteiten te lokken. 

Volgens Colau is het afstemmen van verschillende systemen en een gemeenschappelijk platform bepalend voor de slimme stad. Daartoe heeft ze een nieuw strategisch plan ‘naar technologische soevereiniteit’ opgesteld. Hierin wordt een sensorisch netwerk in open source modus verbonden aan het gemeentehuis waarvan de informatie met burgers en producenten wordt gedeeld. Speciale aandacht heeft Colau voor betaalbare huur- en koopwoningen: op een digitale kaart kan iedereen zien waar die zich bevinden. Tevens kunnen de inwoners gemeentelijke contracten lezen en corruptie signaleren. “Ontwerp moet ten dienste staan van leveranties en wie daarvoor verantwoordelijk is”, luidt het nieuwe adagium. 

Zuidas: Aerotropolis

De Amsterdamse Zuidas, vroeger bekend als kantorendistrict voor de juridische en financiële sector, maakt een ware transformatie door. Het ligt op een kwartier rijden van de binnenstad en niet eens tien minuten van de luchthaven Schiphol en wordt daarom ook wel Europa’s eerste Aerotropolis genoemd. Met slechts 2300 inwoners en 700 bedrijven (als ABN AMRO en Google) heeft het een van de hoogste vierkante meterprijzen van ons land. De inwoners zijn vaak internationaal georiënteerd, hoogopgeleid of expats, in ieder geval altijd kapitaalkrachtig.

Stond vijf jaar geleden het behalen van een zo hoog mogelijke score op de duurzaamheidladder centraal, tegenwoordig krijgen IoT en leefbaarheid meer aandacht op de Zuidas. Het vijftien verdiepingen tellende The Edge, gerealiseerd door OVG Real Estate, is daarvan een mooi voorbeeld. Met een warmte/koudesysteem, PV panelen en maar liefst 28.000 sensoren die data, ventilatie, water, led verlichting en energie meten en regelen, is The Edge sinds 2014 het meest duurzame kantorencomplex ter wereld. 

The Edge geeft tevens een voorschot op digitale gebiedsintegratie, oftewel de slimme wijk. Water, vervoer en verkeer zijn speerpunten. Volgend jaar zal bijvoorbeeld projectbureau Zuidasdok ringweg A10, een groot obstakel voor doorstroming, gaan ondertunnelen terwijl de parkeergarage ruimte voor wateropslag heeft. Tevens ontwikkelt projectbureau Zuidas veel groene ruimte. Dankzij sensoren wordt, net als in The Edge, het watervolume gemeten. Camera’s houden de wijk in de gaten; bezoekers kunnen met apps precies weten of en waar ze in de, met sensors uitgeruste parkeergarage de auto dienen te plaatsen. Zo wordt de omgeving optimaal gebruikt.