In zijn optimale vorm bestaat de circulaire economie uit een wereld zonder afval. Grondstoffen, onderdelen en producten blijven ook na het gebruik ervan hun waarde houden. Dat dit bovenaan de maatschappelijke prioriteitenlijst staat, heeft vooral te maken met klimaatbestendigheid en de eindige voorraad van grondstoffen. Zonder ommezwaai in denken en handelen raakt de aarde volledig uitgeput en vervuild. Dat besef heeft in Nederland geleid tot het Rijksbrede programma Nederland Circulair in 2050, waarin de ambitie wordt uitgesproken om ons land over dertig jaar volledig circulair te krijgen. Maar hoe reëel is dat nu eigenlijk?

In ieder geval mag je spreken van een pittige ambitie, vindt circulariteitsexpert Roon van Maanen. Die uitdaging heeft onder andere te maken met gedrag van consumenten. “Het circulair krijgen van de economie vergt net zo goed een duidelijke mentaliteitsverandering. Circulair betekent ook dat er een relatie nodig is tussen consumptie en hergebruik. Als we ongebreideld blijven consumeren, kunnen we dat tempo nooit bijbenen met recycling. Ook de kwaliteit van een product speelt een rol: gaat iets lang mee of belandt het al na een paar maanden bij het afval?”

Consumentengedrag is dus een deel van het verhaal. De stand van de techniek het andere deel. Nederland is pas sinds enkele decennia goed op stoom met circulaire ambities, dus mag het eigenlijk best succesvol heten dat er inmiddels flinke stappen vooruit zijn gezet. Zo is het mogelijk om door toepassing van nieuwe technologie verschillende plasticsoorten optimaal te scheiden. Plastic afval wordt daarbij gewassen en fijngemalen tot kleinere deeltjes. De mix van de verschillende plastic typen wordt door een speciale techniek gescheiden tot vijf verschillende plasticsoorten, die een puurheid hebben tot boven de 99%. Dit eindresultaat komt qua kwaliteit dicht in de buurt van nieuw plastic en is hierdoor uitstekend herbruikbaar voor nieuwe producten. Echt circulair dus.

Terug naar Nederland Circulair in 2050. Dat is nog dertig jaar. Drie decennia, dat is behoorlijk lang, toch? Van Maanen: “Er is niet alleen een einddatum geformuleerd, maar er zijn ook tussenstappen vastgesteld. Of we over dertig jaar Nederland volledig circulair krijgen, is vanuit mijn optiek wel heel erg ambitieus. Ik denk dat we het gebruik van primaire grondstoffen zeer sterk kunnen terugdringen, maar of het lukt om helemaal naar nul te reduceren, is maar zeer de vraag. Je zult bijvoorbeeld ook de energieconsumptie moeten meenemen. Die moet in verhouding staan tot de opbrengst aan hergebruikte grondstoffen.”

Dat we op dit moment stukje bij beetje progressie boeken, is onderdeel van het leerproces. Ook missers horen daarbij, meent Van Maanen. Er zullen keuzes worden gemaakt voor verkeerde technieken, bedrijven zullen failliet gaan. “Voor betrokken bedrijven is dat natuurlijk ellendig, maar fouten moeten nu eenmaal gemaakt worden om ervan te kunnen leren. Om de circulaire economie te laten opbloeien, is het noodzakelijk dat bedrijven blijven experimenteren en beloftevolle technieken worden opgeschaald.”

Iemand die dat onderwerp ook benadrukt, is Michel Schuurman, Project manager Circulaire economie bij MVO Nederland. Er wordt, zegt hij, bij het begrip circulaire economie vaak gepraat over grondstoffen en het tegengaan van vervuiling. Daar ligt absoluut de basis, maar de motor die vooruitgang laat draaien is ondernemerschap. “Het besef dat veel waarde onnodig vernietigd wordt en dat circulair ondernemen dus gaat om meer waardecreatie - zowel financieel als maatschappelijk -, innovatie en betere klantrelaties is hetgeen waar ondernemers het voor doen.”