Werd tijdens de coronaberichtgevingen op tv een viroloog op locatie geïnterviewd, dan stond er welhaast altijd een laminar airflow unit op de achtergrond. Daarmee werd deze unit bij het grote publiek bekend als beeldmerk van de viroloog.

Dit veiligheidskabinet wordt echter niet alleen in de medische wereld gebruikt - in het lab of om nieuwe medicijnen te ontwikkelen - ook producenten van semiconductors en microchips maken hier gretig gebruik van.

Hier gaat het niet zozeer om het weren van ziektekiemen, maar om het tegenhouden van stof. Stofdeeltjes vanaf 0,1 micrometer worden gefilterd. “Dat is het kleinste deeltje dat zichtbaar is onder een gewone microscoop”, legt Bart-Jan Freriks, expert op het gebied van alle mogelijke cleanrooms, operatiekamers en veiligheidskabinetten, zoals deze laminar airflow unit (LAF), uit.

Joep Brouwer is innovatiemanager en weet alles van de laatste productontwikkelingen. En dan draait het ook hier om duurzaamheid en energiebesparing. “In de meeste landen zijn ze hier nog niet mee bezig, maar wij kunnen al 30 procent aan luchtverplaatsing besparen, zonder concessies te doen aan veiligheid en prestaties.” Dit heeft veel effect op het energiegebruik en daarmee de duurzaamheid, maar ook op het terugdringen van het geluid.

In een cleanroom wordt zo vaak mogelijk alle lucht ververst, zonder dat hierdoor overlast ontstaat, in een operatiekamer wel twintig keer per uur. Niet de hele OK hoeft hyperschoon te zijn, maar wel de omgeving van de patiënt en de werkplek van de chirurg.

“We sturen de luchtstroom zo precies mogelijk door de OK”, vertelt Freriks. “De gefilterde lucht komt vanaf het plafond, gaat zo recht mogelijk naar beneden en wordt via de zijkant afgevoerd.”

Dit luistert erg nauw. De ventilatie moet hard werken, de temperatuur moet constant blijven, zonder dat er overlast of turbulentie ontstaat. Zijn er obstakels die een soort draaikolk in de lucht veroorzaken, dan is het mogelijk dat de vuile deeltjes juist weer worden teruggeblazen.

Om te voorkomen dat vuile lucht van buiten naar binnen komt, heeft een OK altijd overdruk. De aangrenzende ruimte, waar het operatieteam zich omkleed, werkt als een sluis. De druk is er lager dan in de OK, maar hoger dan de ruimte daarbuiten.

Maar niet alleen de technologie is van belang, ook het gedrag van de mensen die er werken. “Gebruik de juiste kleding. Sieraden af. Ga je even naar buiten en kom je terug, trek dan weer schone kleding aan”, instrueert Freriks.

Simpele onderdelen als het ‘overstapbankje’ maken het eenvoudiger voor het bewustzijn, weet de directeur. De ene zijde van het bankje vormt de vuile kant, stap je erover, dan ben je aan de schone kant. “Het vergt soms wat acrobatiek om op het bankje de slofjes aan te trekken, maar het helpt zeker om het gedrag te sturen.”

Dat gedrag is ook door Covid veranderd. Iedereen werd in de dagelijkse omgang geconfronteerd met veiligheidsnormen zoals afstand houden en mondkapjes. Dit heeft het bewustzijn op de werkvloer zeker versterkt, meent Freriks. Ook innovaties werden snel ontwikkeld, vertelt Brouwer: “We hebben in korte tijd een modulaire snelteststraat voor covid ontwikkeld en geplaatst."

De ontwikkelaars van cleanrooms en LAF-units hebben te maken met innovaties op het gebied van bedrijfszekerheid, verduurzaming en gebruikscomfort. De voortschrijdende technologie komt daarbij uitstekend van pas. Momenteel is dat vooral de digitalisering en het Internet Of Things.

Brouwer vertelt dat ook hier alles met elkaar in verbinding staat en op afstand bediend en gemonitord kan worden. “Alle data worden bijgehouden, daarmee kun je veel onderhoud voorspellen. Meet bijvoorbeeld de weerstand van een filter en je weet exact wanneer je die moet vervangen. Dat verhoogt de bedrijfszekerheid en de veiligheid.”

Ook worden units meer modulair, zodat ze gemakkelijk ergens te plaatsen zijn. “In verschillende formaten, waar ook ter wereld”, zegt Freriks. Daarnaast groeit de vraag sterk. Niet alleen door de pandemie, maar meer nog door de snel ontwikkelende vraag van de semiconductor-industrie en de pharmaceutische industrie in Nederland.