In de 19e eeuw zijn de eerste rioolstelsels aangelegd. Vóór die tijd werden met name steden geteisterd door dodelijke epidemieën, doordat mensen in contact kwamen met afvalwater via de watergangen die door de steden liepen. De aanleg van rioolstelsels heeft voor verreweg de grootste verbetering van de volksgezondheid gezorgd, omdat allerlei ziekten zich niet meer langs deze weg konden verspreiden.

Binnenzijde Pharmafilterinstallatie bij Reinier de Graaf

Doordat we langer leven en door de toename van medische behandelingsmogelijkheden stijgt het medicijngebruik. Ziekenhuizen vormen voor een aantal specifieke farmaceutische stoffen de belangrijkste bron waardoor deze stoffen in de afvalwaterketen terechtkomen. Dit zijn last-resort antibiotica, die worden gebruikt om infecties met multirestistente bacteriën te genezen, röntgencontrastmiddelen en anesthetica, naast een grote hoeveelheid reststoffen van duizenden geneesmiddelen. Vooral via de urine en feces van patiënten komen deze stoffen in het riool terecht. De rioolwaterzuiveringen van de waterschappen zijn niet ontworpen om deze microstoffen en micro-organismen te verwijderen uit het afvalwater, zodat deze ongezuiverd in kanalen en rivieren terechtkomen en milieuschade en gezondheidsrisico’s veroorzaken. Het aanpassen van de rioolwaterzuiveringen op deze stoffen staat technisch nog in de kinderschoenen en zal tientallen jaren duren. 

We lichten in dit artikel één groot probleem verder uit: multiresistentie. Bacteriën die tegen vrijwel alle antibiotica resistent zijn, veroorzaken infecties waaraan mensen kunnen overlijden. Last-resort antibiotica worden in die gevallen toegediend in de ziekenhuisomgeving. Patiënten gaan vervolgens naar de wc, waar een deel van de last-resort antibiotica en resistente bacteriën via riool en waterzuivering ongezuiverd en zelfs vaak sterker dan daarvoor, in het oppervlaktewater terechtkomen. Daar kunnen ze zich vermeerderen, nog sterker worden en via het milieu en allerlei ketens andere mensen weer besmetten. Het is bewezen dat ziekenhuisafvalwater hoge concentraties (last-resort) antibiotica en multi-resistente bacteriën bevat (lees meer hierover in recente onderzoeken vanuit STOWA en KWR, zoals ANSWER, 2019).

De coronacrisis maakt duidelijk hoe kwetsbaar de gezondheidszorg én de economie zijn voor besmettelijke ziektes waarvoor geen goede behandeling of vaccin bestaat. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) waarschuwt voor de snel toenemende resistentieproblematiek. Dit soort infecties vormen in de komende decennia een van de grootste bedreigingen van de volksgezondheid en volgens studies zullen deze mogelijk kanker als belangrijkste doodsoorzaak van de eerste plaats verdringen. Inmiddels zijn onderzoeken naar nieuwe antibiotica gaande. Maar om de werking van bestaande en nieuwe (last-resort) antibiotica blijvend te garanderen moeten de bronnen aangepakt worden die voor de verspreiding van deze medicijnen en multi-resistente micro-organismen naar het milieu zorgen. Alleen op die manier kunnen wij het proces van steeds sterkere resistentie beperken. 

Met het Pharmafiltersysteem kunnen ziekenhuizen hun afvalwater ter plaatse zuiveren en het water zelfs hergebruiken. Het is bewezen dat een dergelijke oplossing volledig alle microverontreinigingen, inclusief antibiotica en multiresistente bacteriën en virussen elimineert. Daarmee neemt het ziekenhuis gezondheidsrisico’s weg die later grote gevolgen kunnen hebben.

Hoe belangrijk en urgent toepassing ook lijkt, wettelijke en financiële prikkels ontbreken voor ziekenhuizen om dit te doen. Er zijn geen lozingsnormen, zoals die er bijvoorbeeld voor de glastuinbouw wel zijn, en geen structurele subsidies of beprijzing van vervuiling. Farmaceuten die de geneesmiddelen aan de ziekenhuizen leveren, hoeven geen verwijderingsbijdrage in hun prijzen te verwerken en nemen ook geen initiatief om de gevolgschade van hun producten te beperken. Die verwijderingsbijdrage kan in de orde van grootte van 1-2% bedragen. Dat is minder dan op een autoband. Blijkbaar vinden we het wel de moeite waard om €2,50 voor de recycling van een band te heffen, maar niet om een relatief lagere heffing op medicijnen om een belangrijk volksgezondheidsprobleem weg te nemen (en het water bovendien deels te kunnen recyclen). 

Dat een pandemie door een coronavirus een reële bedreiging van de volksgezondheid kon vormen, dat was al lang bekend. Toch hebben we ons er nauwelijks op voorbereid, met als gevolg de chaotische situatie en het menselijk leed die we dit jaar ervaren. Het zou stakeholders als de overheden, ziekenhuizen, artsen en farmaceuten duidelijk moeten zijn dat als we weten dat multiresistentie de volgende wereldwijde epidemie kan zijn, we nu in actie moeten komen om de gevaren van medicijnresten en multiresistentie in te dammen. Dat begint met bewezen oplossingen aan de bron toepassen. Het is nog niet te laat!

Ga voor meer informatie naar www.pharmafilter.nl