“Opvallend genoeg geven weinig zeventigplussers aan mentale klachten te ervaren”, vertelt Mariken Leurs, hoofd RIVM Centrum Gezondheid en Maatschappij. “Zij geven aan dat ze goed met de tegenslagen om kunnen gaan. Het mentale welbevinden is vooral  afgenomen bij de jongere groep. Tot 14 procent van de 25-39 jarigen en 30 procent onder de 16-24 jarige deelnemers van het gedragsonderzoek van het RIVM lijkt matig tot ernstig psychisch ongezond. Deze groep lijkt nog niet zo goed in staat te zijn om om te kunnen gaan met tegenslagen en heeft sterk de drang om nieuwe mensen te leren kennen wat ook heel passend is bij hun levensfase, maar wat nu niet zo gemakkelijk is. Met het resultaat dat onder andere angstgevoelens, stress en slaapproblemen toenemen.”

Mariken Leurs, Hoofd RIVM Centrum Gezondheid en Maatschappij

Het gedragsonderzoek van het RIVM is vorig jaar april, vier weken nadat iedereen thuis moest blijven, gestart. Leurs: “Het was al gauw duidelijk dat de mate van besmettingen bij het coronavirus onder andere afhankelijk is van het menselijk gedrag. Om beter te kunnen begrijpen hoe de mensen denken over de afgekondigde maatregelen, wat de drijfveren zijn om zich wel of niet aan de maatregelen houden en wat de impact daarvan is op de mensen zijn we gestart met het gedragsonderzoek. In samenwerking met de 25 GGD’en, hoogleraren, epidemiologen en taalexperts hebben we een vragenlijst opgesteld die uitgezet is via de onderzoekspanels van de GGD’en. We kregen daar gelijk al 90.000 reacties op. Iedereen wilde helpen. En mensen die in de eerste ronde meededen kregen de mogelijkheid om in de rondes daarna ook weer mee te doen. In latere rondes hebben we ook nieuwe mensen geworven met een open-link. We hebben nu gemiddeld iets meer vrouwen en mensen van een iets oudere leeftijd in onze onderzoeksgroep. Dit is niet helemaal representatief voor de Nederlandse bevolking, maar voor ons heel waardevol. Zo kunnen wij echt zien hoe mensen veranderen gedurende de pandemie.”

Het is duidelijk dat de psychische gezondheid nu echt lijkt te verslechteren. “Waar het rond de jaarwisseling even beter ging is deze nu een stuk minder goed en het is dus ontzettend belangrijk oog voor elkaar te blijven houden, blijf in contact met familie en vrienden en blijf elkaar ook ontmoeten. Je kunt wel gewoon nog naar buiten om samen met een vriend of vriendin te gaan wandelen. En zeker ook het blijven bewegen, wandelen, fietsen of thuis een oefenprogramma volgen, is van groot belang voor onze gezondheid en voor ons mentale welbevinden. Wat we momenteel ook zien is dat mensen zelf over hun voeding en alcoholgebruik geen grote verschillen met het begin van de coronapandemie melden. Wel zien we dat de mensen die roken dit ook meer zijn gaan doen. Wellicht vanwege het feit dat roken op kantoor niet mag, maar door het thuiswerken wel mogelijk is.”

Daarnaast blijkt dat het handen wassen en het laten testen toch voor heel veel mensen lastig is, gaat Leurs verder. “Zeker het handen wassen wanneer je bijvoorbeeld net binnenkomt bij iemand blijft in de praktijk toch moeilijk. En wanneer mensen verkoudheidsklachten hebben denkt men toch vaak dat het gewoon een verkoudheid is en geen corona. Maar juist dan is het testen zo belangrijk. Tot de zomer gaan wij door met de vragenrondes voor het onderzoek. En mogelijk tot het najaar. Niet alleen kunnen wij zo het kabinet blijven voeden met de cijfers en inzichten, maar we kunnen ook daarna grote lessen gaan trekken. Wat kunnen we van deze pandemie en de cijfers leren? Welke determinanten bepaalden ons gedrag? Deze situatie hebben we nog nooit eerder meegemaakt en daarom is het des te belangrijker daar de juiste lessen uit te trekken op basis van de cijfers om eventueel in de toekomst op vergelijkbare situaties goed te kunnen handelen.”