Ruwweg 50.000 bestaande woningen verduurzamen in 2021 en ruim voor 2030 in een ritme zitten waarbij 200.000 woningen per jaar worden verduurzaamd. Dit alles om ervoor te zorgen dat de 7 miljoen huizen en 1 miljoen gebouwen in Nederland die op dit moment veelal slecht geïsoleerd zijn en verwarmd worden met aardgas transformeren naar huizen en gebouwen die duurzaam zijn. Huizen en gebouwen waarin we schone elektriciteit gebruiken en die het liefst ook zelf opwekken. De opgave is, zachtjes uitgedrukt, niet eenvoudig. En de man die daarvoor hoofdverantwoordelijk is, of althans voor het bedenken van hoe we dat dan voor elkaar gaan krijgen, is niet te benijden. Toch is Diederik Samsom, voorzitter van de Klimaattafel Gebouwde Omgeving, positief gestemd. Sterker nog, onlangs zei hij bij het programma Buitenhof dat hij zelfs nog nooit zo optimistisch is geweest over de vraag: gaan we het halen?

Vanwaar dit optimisme?

“Mijn optimisme is vooral gestoeld op de spectaculaire ontwikkelingen in de technische vooruitgang op het gebied van duurzaamheid. Als je bijvoorbeeld kijkt naar zonne- en windenergie en mobiliteit: die hebben een ontzettende spurt gemaakt de afgelopen jaren. De kosten van zonne-energie zijn met een factor tien gedaald, waar er eerst miljarden subsidie nodig was voor offshore windenergie kan dat nu met veel minder en elektrische auto’s worden steeds betaalbaarder en beter. Voor de gebouwde omgeving ben ik ook optimistisch, maar daar is het wat taaier. Daar gaat het namelijk niet om techniek, maar om mensen.”

Want?

“Ook al maken we het verduurzamen van je woning technisch mogelijk, en ook al maken we het financieel mogelijk: het gebeurt niet. Het komt mensen nog te vaak niet uit. Ze willen geen werklui over de vloer, geen zaagsel in huis. Ze hebben het geld nodig voor vakantie, krijgen net een kindje. Mensen hebben andere prioriteiten: verduurzamen loont het geld wel, maar voor veel mensen de moeite vaak niet.”

Maar financieel zijn er ook nog wel wat haken en ogen, toch? In het voorstel voor de hoofdlijnen voor het Klimaatakkoord staat: ‘En de verbouwing kan ook voor iedereen betaalbaar zijn, mits we de kosten door opschaling en innovatie kunnen laten dalen en ervoor kunnen zorgen dat de maandlasten van de lening die je aangaat voor de verbouwing, niet hoger zijn dan het voordeel wat je op de energierekening boekt.’ Ik wil uw optimisme niet temperen, maar ik lees een hoop mitsen en maren.

“Toch valt dat mee. In 80 procent van de huishoudens kan aan deze zin voldaan worden. Dan heb ik het over een verbouwing die op het juiste moment wordt aangegaan, bijvoorbeeld bij de aankoop van het huis, en die ervoor zorgt dat je huis voldoet aan energielabel B. En het mooie is: daar hoef je het geld niet eens voor op de bank te hebben. Dat geld kun je lenen, en de kosten daarvan zijn lager dan de winst die je boekt op de energierekening.”

Maar dan moeten de mensen wel de moeite gaan nemen. Hoe optimistisch ben u daarover?

“Steeds optimistischer, want ik zie een langzame kentering. Vijf jaar geleden was je op een verjaardagsfeestje nog een milieusok als je zonnepanelen op je dak had. Nu maakt André Hazes jr. reclame voor zonnepanelen. En zelfs voor spouwmuurisolatie. Dat is een grote verandering.”

Is André Hazes jr. die reclame maakt voor zonnepanelen genoeg om iedereen bewust te maken van het belang van een duurzame woning?

“Nee, maar het helpt. Net als de wijkgerichte aanpak die we voor ogen hebben binnen het klimaatakkoord. Nederland heeft ongeveer 12.000 wijken. En in die wijken lijken de huizen heel erg op elkaar. Eigenlijk hebben we in Nederland maar 14 typen woningen gebouwd in de zestig jaar na de Tweede Wereldoorlog. Door op de wijken te focussen creëren we een enorm logistiek voordeel, maar ook een sociaal voordeel. Buren zijn een hele belangrijke ambassadeur voor het verduurzamen, want ‘als de buurman het doet…’.” 

Heel even naar de technische kant. ‘Ongekende dingen gebeuren overal’, zei u onlangs. Wat is het ongekende dat ons land nodig heeft om het verduurzamen van de gebouwde omgeving echt op gang te krijgen?

“Dat ongekende gebeurt op dit moment al. Ten eerste: de elektrische auto wint snel aan terrein. Was deze een aantal jaar geleden nog voor die milieusok op die verjaardag, over drie tot vijf jaar is de elektrische auto in aanschaf al goedkoper dan een benzinewagen en dan hebben we het nog niet over de verbruikskosten. De elektrische auto gaan we steeds meer zien in de wijk en die hebben we nodig als accu voor de duurzame woning.”

En ten tweede?

“De opmars van de slimme thermostaat. Voor veel mensen is energie als de stoep. Hij ligt er, je loopt erop, hij is door een ander aangelegd, wordt door een ander onderhouden. Het is een gegeven feit. Communiceren over energie is altijd uitermate lastig geweest. Mensen weten vaak niet eens hoe hoog de energierekening precies is. Maar door al die apparaatjes die op de salontafel of smartphone je verbruik aangeven is dat nu aan het veranderen, mensen krijgen steeds meer inzicht in hun verbruik en dus ook in de besparingen die mogelijk zijn.”

Waar wordt u op dit moment het blijst van als u kijkt naar duurzaamheid binnen de gebouwde omgeving? Qua techniek?

“Geothermie, warmtepompen, groen gas en waterstof. Als natuurkundige vind ik het absurd dat we een vlam van 1000 graden nodig hebben waarmee we water verwarmen tot bijna 100 graden dat een woning verwarmt tot 20 graden. Dat is raar. Geothermie (aardwarmte, red.) heeft ongeveer de temperatuur die we nodig hebben, zo’n 70 graden. Genoeg om de woning te verwarmen en het zit er gewoon, we kunnen het gebruiken.”

En warmtepompen?

“Dat is een nieuwe techniek, en het probleem is dat warmtepompen op dit moment het water niet veel verder dan 40 graden kunnen verwarmen. Althans, niet zonder enorm veel geluid te maken en een hele hoge elektriciteitsrekening. Dat werkt op dit moment alleen voor huizen die extreem goed geïsoleerd zijn. Wij zijn er dus nog lang niet, maar de ontwikkelingen gaan heel snel. Datzelfde geldt voor groen gas en waterstof. Ook daar worden grote stappen gemaakt. Dit zou een perfecte oplossing zijn voor huizen waar geothermie niet mogelijk is, of geen plek is voor een warmtepomp. Denk aan de grachtengordels en binnensteden bijvoorbeeld. Wat zou het mooi zijn als we groen gas en waterstof door de gasleidingen die daar toch al liggen kunnen pompen om ook die huizen duurzaam te krijgen.”

Tot slot: dringend of dwingend? 

“In eerste instantie dringend en ik denk dat dat genoeg zal zijn.”