Thuisblijven. Elkaar niet ontmoeten. Geen zingeving meer vinden in het leven. En dan ook nog eens weggezet worden als lastig, want jij bent voor sommige mensen de oorzaak dat zij hetzelfde moeten doormaken. Nee, het is geen makkelijke tijd voor senioren, ervaarde Marcel Sturkenboom in zijn eerste half jaar als directeur bij KBO-PCOB, de grootste seniorenorganisatie van Nederland. Verre van. En dat gaat hem aan het hart, want hij behoort inmiddels zelf tot de doelgroep. Een doelgroep die hij juist omschrijft als “een doelgroep gezegend met een enorme vitaliteit en een grote dosis enthousiasme en optimisme.” Logischerwijs stoorde de discussie omtrent ouderen en corona hem vreselijk de afgelopen maanden. Wat hem het meest heeft geërgerd? “Dat er te veel over en te weinig mét senioren wordt gesproken. Er wordt te veel een beeld gecreëerd dat senioren oud en zielig zijn, niet mobiel. Terwijl dat beeld veel diverser is.”

Welk beeld zou jij willen dat Nederland heeft van zijn senioren?

“Dat we als land ongelooflijk veel kunnen profiteren van hun wijsheid en van hun maatschappelijke inzet. Stel je maar eens voor hoeveel senioren als mantelzorger functioneren en met hoeveel inzet en enthousiasme en respect voor de medemens ze dat doen. Vaak doen ze dat voor hun partner, soms is dat een familielid, maar dat geldt ook voor buren of voor mensen in de omgeving. Dat is een maatschappelijke kracht, die is ongekend. Ik vind dat dat onvoldoende over het voetlicht wordt gebracht.”

Maar in plaats van dat beeld te zien, wordt door veel mensen een ander beeld geschetst, namelijk dat ouderen een last zijn, vooral in de hele coronacrisis. Dit gaat zelfs zo ver dat uit onderzoek van KBO-PCOB blijkt dat ouderen zich zorgen maken over de tweedeling in de maatschappij tussen jong en oud.  

“Klopt, en ik hoop dat het komende kabinet deze zorgen serieus neemt en dit thema oppakt. Die tweedeling wordt door heel veel mensen binnen onze achterban ervaren en ik snap dat zelf ook. Maar uiteindelijk moeten we er samen uitkomen, tijdens maar ook na de coronacrisis, en dat lukt niet door termen te gebruiken zoals dor hout (Marianne Zwagerman gebruikte deze bewoordingen om ouderen te beschrijven in een column in De Telegraaf, red.). Want die heeft wel doorgeklonken hoor. Senioren zijn gewoon onderdeel van de zeventien miljoen mensen in Nederland. Sterker nog, een steeds groter wordend onderdeel.”

Wat baart u als directeur van KBO-PCOB de meeste zorgen als u focust op de levensstijl?

“Vanwege corona zijn dat natuurlijk alle sociale activiteiten die stil zijn gevallen. Dat geldt voor iedereen, maar zeker ook voor ouderen. De ontmoetingen voor ouderen via de wijkcentra of verzorgingstehuizen of simpelweg met de buren zijn er nauwelijks meer. Daardoor zie je dat eenzaamheid een issue wordt. En bij die eenzaamheid of, beter gezegd, het ‘alleen de dag doorkomen’ zie je ook andere aspecten. Dagritme wordt dan een heel belangrijk issue en daarbij hoort weer dat met regelmaat bewegen, eten en drinken een aandachtspunt is. In deze tijd schiet dat er weleens bij in, veel vaker dan iedereen lief is.”

Hoe gezond is de gemiddelde senior in Nederland?

“De gemiddelde senior bestaat niet. Je hebt ongelooflijk fitte senioren van 80 of 90 jaar en je hebt hele kwetsbare senioren die tussen de 60 en 70 zijn. En alles daar tussenin. Het belangrijkste is dat iedereen hoe dan ook meedoet. Sociaal, maar ook mentaal en fysiek. Dus dat alle senioren in beweging blijven en hun voeding goed in de gaten houden. Dat vergt maatwerk, specifieke activiteiten per doelgroep.”

Wat voor specifieke activiteiten doel je dan op?

“Voorbeelden daarvan zijn als de partner overlijdt, iemand minder mobiel wordt of een chronische aandoening krijgt. Juist dan is het de kunst om actief een gezonde levensstijl te blijven toepassen. Je moet daar nadrukkelijk de eigen verantwoordelijkheid van mensen bij blijven benadrukken, maar daar moeten ook specifieke activiteiten voor ondernomen worden vanuit de maatschappij. Je moet ervoor zorgen dat die manier van doen en verantwoordelijkheid nemen gewaardeerd wordt. En je moet ervoor zorgen dat mensen het gewend zijn. Neem de rol van de senior die op zijn kleinkinderen past, als vrijwilliger actief is of als ouderenadviseur andere ouderen helpt: daar moet de regering eerder ruimte voor vrijmaken. Als mensen nog werken.”

Jong geleerd, oud gedaan dus. 

“Precies, en dat geldt voor alle facetten van een gezonde levensstijl. Er hangt ongelooflijk veel af van hoe vroeg je aangereikt krijgt dat een gezonde levensstijl enorm belangrijk is. Dat begint binnen het eigen gezin, binnen de kinderopvang, in het lager onderwijs en in het voortgezet onderwijs. Maar in Nederland hebben we juist dat wegbezuinigd. Denk aan de lessen lichamelijke opvoeding op lagere scholen. Die proberen we nu allemaal weer terug te brengen, omdat we beseffen dat dit voor jongeren heel noodzakelijk is. Nou, als je dat extrapoleert naar mensen van 25 tot 55 en vervolgens naar 55 en ouder, ja, dan is jong geleerd, oud gedaan. Momenteel moet je ervoor zorgen dat ouderen dat weer als vanzelfsprekend gaan doen en daar ook eigen verantwoordelijkheid voor nemen, maar eigenlijk zou je het gewoon in de basis, binnen opvoeding en onderwijs helemaal moeten integreren, zodat het uiteindelijk vanzelfsprekend wordt dat iedereen dat doet en blijft doen.”

Maar die jongeren van tegenwoordig willen toch alleen maar gamen?

“Misschien, maar ook daar zie je allemaal innovaties ontstaan die op oudere leeftijd juist kunnen helpen. Virtual reality en serious gaming bijvoorbeeld. Dat spreekt vooral jongeren aan, maar die toepassingen worden nu ook steeds meer vertaald naar ouderen. Je hebt prachtige voorbeelden waarbij mensen die immobiel waren, gewoon in bed een bril opzetten en tegen een ballon aan konden slaan. Dat is een uitermate interessante toepassing om senioren letterlijk weer in beweging te krijgen of te houden. Het enthousiasme bij een grote groep van ouderen is wel degelijk aanwezig op het moment dat ze van dit soort innovaties ook het effect in zien. En als ze dat nou ook nog eens van jongs af aan gewend zijn…”

Tot slot: welk land dient voor u als voorbeeld als u kijkt naar een gezonde levensstijl onder senioren?

“Wij hebben het dan over blue zones: dat zijn gebieden in de wereld waar relatief veel mensen in goede gezondheid tegen de 100 jaar en ouder worden. Sardinië is zo’n plek en daar merk je ook dat ouderdom gerespecteerd wordt. Ouderen worden daar ook voor vol aangezien. Hun levenswijsheid wordt op prijs gesteld, hun aanwezigheid wordt gewaardeerd. Ik denk dat we vanuit zo’n missie veel meer integraal op allerlei onderwerpen structureel beleid moeten maken. Van wonen tot pensioen en van gezondheid tot digitalisering. Zeker als je je beseft dat richting 2040 meer dan een kwart van de bevolking gewoon ouder dan 60 is.”