De oorlog in Oekraïne drijft de gasprijs op en daarmee wordt alles duurder. Of de overheid dan nog wel geneigd is te investeren in de doelen van de topsectoren is maar de vraag. “Als er brand is, moet je eerst blussen”, vindt ook Carmen van Vilsteren, voorzitter van de topsector Life Sciences & Health die zwaar inzet op de transitie van zorg naar gezondheid, waar voeding een onderdeel van is. 

Jaap Bond, boegbeeld van de topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen, is hier minder bang voor. Hij maakt zich vooral zorgen om de stijgende gasprijzen. De overheid moet juist extra investeren om de transitie voor elkaar te krijgen, vindt hij. “Het is juist zaak om extra gas te geven en minder afhankelijk te worden van gas en olie.”  

Ook Dirk Duizer van de topsector Agri & Food stelt dat de topsectoren juist midden in de actualiteit zitten. “Wij werken al jaren aan de problemen die nu de kop opsteken. Bovendien zijn de meeste problemen niet nieuw, maar verhevigen juist door de crisis.” 

Bond wijst erop dat tuinders hun kas al leeg lieten liggen vanwege de hoge gasprijzen vóór Poetin Oekraïne binnenviel. En zo is het ook met arbeid, stelt Duijzer. “Arbeid wordt steeds schaarser, alle kosten nemen toe en zo schieten ook de CAO’s de lucht in.” 

De overheid heeft onlangs besloten het topsectorenbeleid voort te zetten. Na tien jaar zijn de topsectoren naar elkaar toegegroeid. Op het gebied van gezonde voeding bijvoorbeeld, ligt samenwerking voor de hand tussen de drie topsectoren Life Science & Health, Agri & Food en Tuinbouw & Uitgangsmaterialen vindt Bond van deze laatste topsector. “Het verbaasde me, bij mijn aantreden in januari 2020, dat dat nog niet gebeurd was. Dirk en Carmen waren ook nieuw en ook zij verbaasden zich erover.” Een verbond was dus snel gesmeed. 

Eén van de doelstellingen van het topsectorenbeleid is dat in 2040 Nederlanders vijf jaar langer gezond leven (zie kader). Met hun roadmap Voeding, Gezondheid en Leefomgeving gaan de drie topsectoren kennis verzamelen en innovatie projecten uitvoeren met partners vanuit burgerorganisaties, kennisinstellingen, industrie en overheid, in het domein van gezondheid en voeding. Als voorbeeld hiervan noemt van Vilsteren Gezonde Scholen. 

Maar krachtenbundeling vindt op meerdere terreinen plaats. De topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen werkt inmiddels aan een cross-over met de topsector Energie. Bond vindt het niet uit te leggen dat de problemen in de glastuinbouw niet op hun agenda staan. “De glastuinbouw stookt zes procent van het Nederlandse gasverbruik. Als je dat afzet tegen wat er nu aan de hand is, dan is zo’n transitie essentieel.” 

Het missiegedreven topsectoren- en innovatiebeleid heeft overkoepelende doelstellingen die de topsectoren verbinden. Hierbinnen heeft elke topsector toch zijn eigen focuspunten. Bij Agri & Food is het stikstofdossier een heet hangijzer. De veestapel moet met 30% inkrimpen. “We zien al dat het aantal boeren per jaar met 3% afneemt. Dat gebeurt al vijftig jaar. In die beweging moeten we een herstructurering doorvoeren zodat niet alleen het aantal ondernemers afneemt, maar ook het aantal dieren.” 

Minder dieren is echter niet het enige antwoord op het stikstofoverschot. Duijzer wijst vooral naar innovaties zoals nieuwe stalsystemen en nieuwe voersystemen. Er moet nodig wat gebeuren, stelt Duijzer. “We hebben geleefd alsof het nooit op kon.” Van Vilsteren valt hem bij: “Het moet niet een beetje anders, we hebben echt volledige transities nodig.” 

Feiten

In 2040 leven alle Nederlanders tenminste vijf jaar langer in goede gezondheid, en zijn de gezondheidsverschillen tussen de laagste en hoogste sociaaleconomische groepen met 30% afgenomen. Zo luidt de centrale missie opgesteld door het ministerie van VWS in het kader van het missiegedreven topsectoren- en innovatiebeleid.