Veel mensen hebben het tegenwoordig over ‘sinds corona’ of ‘na corona’. De lockdowns zijn verleden tijd, maar COVID-19 is helaas nog steeds onder ons. Voor de meeste mensen is de kans op ernstige ziekte door COVID-19 afgenomen, maar voor kwetsbare groepen is die er nog wel: zestigplussers en mensen met onderliggende gezondheidsproblemen (waaronder ook mensen met een ernstige afweerstoornis), voor wie COVID-19 een ernstiger verloop kan hebben. Zij lopen volgens de Gezondheidsraad nog altijd een groot risico om in het ziekenhuis of op de Intensive Care terecht te komen of te overlijden aan deze luchtweginfectie.

Ieder jaar kunnen zich nieuwe varianten van luchtweginfectieziekten aandienen. Jolanda Crombach, directeur van Moderna Nederland legt uit: “Een virus gaat een cel in en infecteert die. Vervolgens gaat hij zichzelf kopiëren om ook andere cellen te infecteren. Daarbij maakt het virus soms een foutje in zijn eigen voordeel. Er kan een kleine verandering plaatsvinden, ook wel mutatie genoemd. Op die nieuwe variant kan het immuunsysteem vervolgens minder goed voorbereid zijn. De oudere varianten herkent het immuunsysteem inmiddels door vaccinatie of een eerder doorgemaakte infectie, deze nieuwe variant echter niet. Daarom moet je als fabrikant het vaccin steeds aanpassen naar de meest recente circulerende varianten. Deze zomer zijn de COVID-19-vaccins aangepast aan de XBB.1.5-variant. Het is een normale gang van zaken dat virussen muteren en nieuwe varianten zich aandienen.”

Vaccinontwikkelaars zoals Moderna volgen, met hulp van onder andere de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), op de voet wat er op ons afkomt. Crombach: “Moderna houdt de virussen nauwlettend in de gaten om goed te begrijpen wat de veranderingen in het virus betekenen voor hoe een ziekte zich verspreidt of hoe ernstig het is. Vervolgens stelt mRNA-technologie ons in staat om hier snel op te reageren. Een mRNA-vaccin kun je veel sneller ontwikkelen, naar verwachting binnen 2 tot 3 maanden, zonder afbreuk te doen aan de kwaliteit. Daarom kun je daarmee ook veel sneller afstemmen op de circulerende virusvarianten van dat moment.”

Combineren
Voor de toekomst ziet Crombach een gecombineerd mRNA-vaccin voor luchtwegvirussen zoals griep, COVID-19 en RS-virus voor zich. “Dat is niet alleen maar logistiek makkelijker voor de zorg en cliënt. Bovendien kan het combineren van vaccins leiden tot minder ziekteleed, een lager ziekteverzuim en bijvoorbeeld minder druk op de gezondheidszorg. Deze gunstige effecten kunnen gerealiseerd worden indien we tegen de infectieziekten gaan vaccineren die vooral in de wintermaanden tot veel ziekte leiden.”

Vanuit de overheid en de zorg komen enthousiaste reacties op de ontwikkeling richting combinatievaccins, geeft Crombach aan. “De vaccinatieprogramma’s zitten snel vol. Een mens heeft maar twee armen. Als mensen in dezelfde doelgroep bijvoorbeeld gevaccineerd moeten worden tegen pneumokokken, blijft er een arm beschikbaar voor het combinatievaccin. Beide vaccins kunnen dan in één afspraak worden gegeven en zo zouden mensen in een keer tegen vier ziekteverwekkers beschermd kunnen worden.”

Preventie
Op Prinsjesdag is zoals altijd de Rijksbegroting gepresenteerd. Er is geen meerjarige structurele financiering voor vaccinaties opgenomen in de begroting. Ook in het preventieakkoord gaat het vooral over gezonder eten, meer bewegen, stoppen met roken, maar niet over vaccins. Crombach betreurt dat bij preventie nog te weinig gekeken wordt naar de waarde van vaccinatie - dit is volgens haar een gemiste kans. “Zo wordt op de begroting geen budget gereserveerd voor de aankomende innovaties die juist aan ziektepreventie kunnen bijdragen. Demissionair staatssecretaris Van Ooijen van Volksgezondheid werkte aan structurele budgettering, maar we vrezen dat dit nu een zaak voor het volgende kabinet wordt. De financiering voor vaccins vindt nu ad hoc plaats, daarmee is het geld niet altijd beschikbaar. Wij bepleiten structurele opname van een post voor medische preventie met vaccinatie in de Rijksbegroting voor VWS. Zowel de investering als de baten moeten terugkomen in de begroting, het is daarbij belangrijk heldere gezondheidsdoelen te formuleren voor Nederland.”

De opbrengst van vaccinatie wordt nog onvoldoende op waarde geschat; berekeningen leren dat het al snel kosteneffectief kan zijn. Crombach: “De Nederlandse zorg wordt in de winter zwaar belast. Vaccinatie kan helpen de toestroom van nieuwe patiënten af te remmen en houdt de IC’s vrij voor zaken waartegen geen vaccin bestaat.”

Investering in Research & Development (R&D)
In de komende jaren zal Moderna $25 miljard investeren in onderzoek en ontwikkeling (R&D) van vaccins en therapeutica op het gebied van infectieziekten, immuno-oncologie, zeldzame ziekten, hart- en vaatziekten en auto-immuunziekten.

Gezonde concurrentie
''Het is belangrijk dat er meerdere aanbieders van het COVID-19-vaccin in de markt zijn”, vindt Crombach. “Dat bevordert de leveringszekerheid, geeft de arts keuze om risicogroepen en ouderen te beschermen en de vaccinontwikkelaars presteren beter in onderlinge competitie. Dit is van groot belang om elk jaar de beste bescherming tegen de nieuwste varianten te bieden.”

Moderna mRNA-platform
Moderna gelooft dat als mRNA één ziekte kan behandelen, het vele ziekten kan behandelen. Moderna heeft op haar mRNA-platform 48 onderzoeksprogramma’s lopen. 38 daarvan zijn inmiddels in de klinische fase.

NL-MRNA-2300006