Kinderarbeid en schaarste: het probleem met batterijen
Elektrische auto’s, telefoons, laptops: het gebruik van apparaten met een accu neemt al jarenlang exponentieel toe en dit zal alleen maar toenemen. Hoewel elektrische apparaten een ‘schoon’ imago hebben, zijn batterijen nog moeilijk te recyclen. Batterijen bevatten kritische materialen als kobalt, nikkel en lithium, maar door de manier waarop ze in elkaar zitten zijn deze materialen lastig terug te winnen. Recycling alleen is echter geen oplossing: aan de meeste kritische materialen kleven praktische, dan wel morele bezwaren. Zo worden veel materialen uit China geïmporteerd, daar willen we minder afhankelijk van worden. En bijvoorbeeld kobalt wordt in Congo door middel van kinderarbeid uit mijnen gewonnen. Andere materialen, zoals nikkel en lithium worden op korte termijn schaars en zullen niet in voldoende mate beschikbaar zijn als het gebruik exponentieel toeneemt.

Actieplan batterijen
Daarom is er een nationaal actieplan opgesteld om te onderzoeken waar en hoe Nederland hier een bijdrage kan leveren. Hierin wordt onder meer gekeken naar recycling en hergebruik, maar ook naar duurzamere processen om batterijen te maken. Moniek Tromp, hoogleraar Materiaalchemie aan de Rijksuniversiteit Groningen, is medeopsteller van het actieplan. ‘Batterijgebruik neemt enorm toe, dat komt onder meer door de energietransitie: we moeten toe naar schonere energie. Maar ook de politiek speelt mee: door de oorlog in Oekraïne hebben we gezien hoe kwetsbaar we zijn als we afhankelijk zijn van andere landen voor onze grondstoffen. Bovendien, als je projecteert hoeveel batterijen we nog nodig zullen hebben de komende jaren, zie je al snel dat het onmogelijk is alle grondstoffen daarvoor uit de grond te halen.’

Groeifonds
Tromp is voorzitter van de stuurgroep en boegbeeld van het Battery Competence Cluster NL. Zij voeren samen met alle stakeholders het batterij-actieplan uit. ‘We bereiden een aanvraag voor bij het Groeifonds, een gezamenlijk project van de Ministeries van Economische Zaken en Klimaat en Financiën. Hiermee hopen we betere technieken te kunnen ontwikkelen om kritische materialen uit batterijen terug te winnen. Ook willen we een breed opleidingsprogramma opzetten: we hebben specialisten nodig die duurzame chemie voor batterijen ontwikkelen, maar ook mensen die ze in elkaar kunnen zetten.’  

Duurzame energie
Tromp ziet nog veel meer mogelijkheden voor batterijen in de toekomst: ‘Zonnepanelen en windmolens zijn goede energiebronnen, maar als het zonnig is of hard waait wordt er in een keer veel energie aan het net gegeven, waardoor dat zwaarder belast wordt. Daarom moeten we kijken naar manieren om de energie eerst op te slaan in een accu om vervolgens gedoseerd naar het net te leiden.’ Netbeheerders kijken nog met argusogen naar dit soort ontwikkelingen, maar Tromp denkt dat dit ook een kwestie van mindset is. ‘Batterijen zijn op zich schoon, maar we moeten nog wel zoeken naar betere manieren om ze te produceren en hergebruiken. Er is nog veel te doen op het gebied van duurzaamheid, stabiliteit en capaciteit.’