Plastic verpakkingen staan in een slecht daglicht. De plastic soep lijkt een rechtstreeks gevolg te zijn van alle plastic verpakkingen die wij verbruiken – niet voor niks vaardigde de Europese Commissie vorig jaar een verbod op sommige wegwerpplastics uit om zwerfafval en dus uiteindelijk de plastic soep tegen te gaan.

Maar er is een keerzijde. Verpakkingen zijn nodig om überhaupt zaken te kunnen doen en voor veel toepassingen is plastic het minst slechte alternatief. “De primaire functie van verpakkingen is het beschermen en het overbruggen van tijd en afstand”, zegt verpakkingsdeskundige Wil Nijssen, die met zijn onderneming Pack Improve food- en non-foodproducenten adviseert en helpt duurzamer te verpakken. 

Een goede verpakking beschermt uw nieuw gekochte tv bijvoorbeeld tegen breuk, losrakende elektrische aansluitingen of corrosie. “Daarnaast wil de consument foodproducten vers, zonder bederf en hygiënisch kunnen nuttigen”, zegt Nijssen. Een folie om groente bijvoorbeeld beschermt, voorkomt het losraken van blad en vermindert daarmee voedselverspilling. 

De planeet is daarmee beter af, stelt Nijssen. “Een product dat in de prullenbak verdwijnt levert meer schade op. Het overgrote deel van de CO2-uitstoot van het foodproduct is afkomstig van de productie zelf, afhankelijk van het foodproduct tussen de 50 en 90 procent.”

En ja, een verpakking is ook noodzakelijk om de hagelslag bij elkaar te houden, zoals de omdoos weer de kleine hagelslagdoosjes bijeenhoudt. Verder dient de verpakking om de consument te informeren en kan het bij kleine producten diefstal voorkomen doordat een grotere verpakking nu eenmaal lastiger te verstoppen is.

Goed, plastic verpakkingen zijn dus here to stay, maar kan het soms wat dunner, minder of lichter? Die vraag zouden verpakkende bedrijven zich regelmatiger moeten stellen, zegt Nijssen, ook verpakkingsmogelijkheden innoveren immers. “Welke materialen staan er ter beschikking? Wat is de precieze productkwetsbaarheid? Zijn natuurlijke materialen een optie?”

In sommige gevallen is het namelijk prima mogelijk om plastic te vervangen door een ander materiaal, zoals bijvoorbeeld papier. “Kijk, een zak sla moet je luchtdicht in plastic verpakken, maar droge groenten, fruit en aardappelen kan je ook prima verpakken in papier”, vertelt Eduard de Haan, directeur van JASA, specialist in het maken van verpakkingsmachines. “Neem de krimpfolie die om een schaal appels zit. Deze kan prima vervangen worden door een papieren sleeve. Datzelfde geldt voor de plastic netjes waarin bijvoorbeeld aardappelen, mandarijnen en knoflook verpakt worden.”

Tot op heden zijn veel papieren verpakkingen echter niet compleet gemaakt van papier. “Bij melkpakken, bijvoorbeeld, zit er aan de binnenkant van de verpakking nog een plastic coating. Daarom kunnen deze eigenlijk ook niet gerecycled worden”, gaat De Haan verder. “Wij willen graag bijdragen aan minder plastic, dus zijn we gaan kijken hoe we het sealen van plastic, wat nodig is om verpakkingen te maken, kunnen voorkomen. Je moet dus op zoek naar nieuwe hechtingstechnologie om verpakkingen te maken.”

“Wij streven uiteindelijk naar 100% duurzame papieren verpakkingen”, vertelt De Haan. “Aandachtspunten zijn dan nog de inkt en de verlijming. Ook daarvoor zoeken we naar biodegradable opties die genoeg hechten om ervoor te zorgen dat de verpakkingen niet uit elkaar vallen. Maar als het plastic eruit is, is het in elk geval geschikt voor recycling.”

Deze papieren verpakkingen brengen echter wel andere uitdagingen met zich mee. “Het moet natuurlijk niet zo zijn dat het product niet langer beschermd is, of dat je het zomaar uit de verpakking kan nemen”, stelt De Haan. “Ook houden mensen wel graag zicht op de producten die ze kopen, zodat ze kunnen zien dat deze van goede kwaliteit zijn. Daar moeten andere opties voor gevonden worden.”

Maar ook de consument kan zijn verantwoordelijkheid nemen, sluit Nijssen af. “Niet door geen producten meer te kopen die in kunststof zijn verpakt, maar wel door de verpakkingen niet in de natuur achter te laten en goed te scheiden. Wie eens een zakje opent doet er goed aan het bovenstukje niet helemaal af te scheuren maar er aan te laten. Dit verkleint de kans dat afval gaat ‘zwerven’. Als iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt, kan voedselverspilling, zwerfafval en overdadig verpakkingsmateriaal tot het verleden gaan behoren.”