Afgelopen mei oordeelde de Raad van State dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) niet voldoet, dat was flink schrikken. 

“Ondanks dat er rekening werd gehouden met diverse scenario’s, had inderdaad vrijwel niemand verwacht dat de Raad van State dit zou besluiten. Het kabinet was overtuigd dat het PAS overeind zou blijven, ondanks waarschuwingen.”   

Met het stikstofvergunningsprogramma kon tot begin dit jaar gebouwd worden in de buurt van Natura2000. Met het PAS werd een vergunning verleend, maar dan wel met de belofte dat de stikstofuitstoot in het natuurgebied gecompenseerd zou worden. Dit gebeurde niet altijd. Wat ging er mis? 

“Er is een aantal zaken misgegaan, bijvoorbeeld bij de borging en uitvoering van de beheerplannen bij de provincies. Er zijn diverse mogelijkheden om de stikstofdepositie (deels) te herstellen. Je kunt een gebied bijvoorbeeld ontplaggen of damwanden slaan voor hydrologisch herstel. Dit zijn alleen soms vrij kostbare projecten en daar moet maar net geld voor zijn of geld voor vrijgemaakt worden. Dit gebeurde helaas niet altijd.” 

Wat zijn de gevolgen voor Nederland?  

“Nederland sloeg na het oordeel van de Raad van State in mei dit jaar direct in een bestuurlijke kramp en duizenden bouwprojecten waar een vergunning voor moest worden verleend werden per direct gestopt. Inmiddels zit er sinds oktober een kleine vooruitgang in en gaan bouwprojecten die ten onrechte zijn stilgelegd maar mondjesmaat door. Maar er ligt nog veel stil. Het punt is, de bouw is zo breed. Het gaat niet alleen om de aanleg van snelwegen, maar ook om de bouw van woningen, scholen, welzijnsinstellingen, bruggen en dijken. De gevolgen zijn groot. Het geeft niet alleen veel onzekerheid op het gebied van werkgelegenheid in de bouwsector, maar ook de verduurzaming van Nederland komt niet in de benodigde stroomversnelling. Om de woningnood te verkleinen moeten minimaal 75.000 huizen per jaar gebouwd worden. Maar door het uitblijven van nieuwe vergunningen loopt de woningnood alleen maar verder op, met alle gevolgen van dien.”

Uit onderzoek van de Volkskrant blijkt dat de overheid signalen heeft genegeerd dat het PAS niet toereikend was. Als er eerder maatregelen waren genomen, was de stikstofcrisis dan te voorkomen geweest?  

“Daar lijkt het helaas wel op. Er lag een stapel huiswerk voor de minister en als daar eerder naar was gekeken én gehandeld, dan was het PAS mogelijk te redden geweest. Heel erg zonde dat het zo ver heeft moeten komen.” 

De bouwsector heeft volgens berekeningen een relatief klein aandeel op het gebied van stikstofuitstoot (0,6 ten opzichte van 6 procent van huishoudens, 6 procent verkeer en ruim 40 procent is afkomstig van de landbouw). Is het aanpakken van de bouwsector als je naar deze cijfers kijkt niet te streng?

“We hebben natuurlijk ons aandeel, en onze sector committeert zich aan het verder reduceren van de voetafdruk. Bij de aanleg van een bouwproject is er tijdelijk wat uitstoot, maar dat is zo weinig dat de natuur zich in principe relatief snel kan herstellen. En als je dan kijkt naar de bouw van duurzame woningen, dan is het lastig te verklaren dat dit soort projecten zijn stil gelegd. Nieuwe huizen zijn immers altijd een stuk energiezuiniger of zelfs 

-leverend. Het effect op de natuur is dan dus volstrekt verwaarloosbaar.” 

Wat vinden jullie van de huidige maatregelen zoals het uitkopen van veehouderijen die veel uitstoten, enzymen toevoegen aan veevoer en het verlagen van de snelheid op de snelweg? 

“Het werd tijd dat er maatregelen genomen worden, als je bedenkt dat tussen het verlagen van de maximumsnelheid en de uitspraak van de Raad van State tien maanden zit. Daarnaast is het pakket maatregelen nog onvoldoende voor een blijvende oplossing. Het uitkopen van bedrijven die willen stoppen kan wel structurele positieve effecten opleveren.”

Wat zijn jullie suggesties voor de overheid zodat er wel doorgebouwd kan worden? 

De Raad van State heeft de bouw expliciet genoemd als sector waarvoor een drempelwaarde logisch zou zijn. Want de uitstoot van onze sector is klein, en het maatschappelijk belang is groot. Precies wat Bouwend Nederland al een aantal maanden geleden bepleitte bij het kabinet. We vinden daarom dat het kabinet alle inspanningen moet richten op het snel instellen van een drempelwaarde voor de bouw- en infrasector. Daarnaast is duidelijk dat het kabinet meer werk moet maken van natuurbeheer en -herstel. Wij pleiten voor een Wet Natuurherstel, waarmee wordt verzekerd dát beheer- en herstelplannen worden uitgevoerd, wanneer dat gebeurt en dat er budget voor is. Tot slot zal het kabinet serieuze noten moeten kraken over bronmaatregelen.   

PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen) belemmert de bouw sinds juli ook. Wanneer er 0,1 microgram in de grond zit, mag de grond niet worden verplaatst. Hoe komen deze stoffen in de grond?

“PFAS zijn stoffen afkomstig uit de industrie die na lozing in het water of de grond terecht zijn gekomen. Je treft ze bijvoorbeeld aan in Goretex-kleding, teflonpannen en blusschuim. Ze hebben veel positieve eigenschappen, maar zijn helaas soms ook slecht voor onze gezondheid en het milieu wanneer ze in de natuur terecht komen.” 

Eind november werd de norm van 0,1 microgram naar 0,8 microgram PFAS verruimd. Wat vinden jullie van dit besluit?  

“Het vooruitzicht dat een aanzienlijk deel weer van start kan, stemt me positief. We moeten wel alert blijven of de voorspelling daadwerkelijk wordt uitgevoerd. We zullen de voortgang van het grondverzet en baggerwerk de komende tijd kritisch blijven volgen. Minister Van Veldhoven zet een betekenisvolle eerste stap, maar het is zaak dat ze de volgende stappen blijft zetten. Ik ga ervan uit dat de minister het tijdelijk handelingskader aanpast zodra nieuw onderzoek daar ruimte toe biedt, of als er signalen zijn uit de sector dat te veel projecten stil blijven liggen.”

Hoe kunnen overheden de bouw- en infrasector helpen om emissies verder terug te dringen? 

“Ook de bouw committeert zich aan het versneld terugdringen van emissies. Hierbij ligt het accent op het bouwproces, aangezien nieuwe gebouwen– omdat zij aardgasloos worden gebouwd – vrijwel geen stikstof uitstoten. Overheden kunnen de sector helpen om de verduurzaming van bouwmaterieel een impuls te geven. Bijvoorbeeld door in hun aanbestedingen en vergunningen harde eisen te stellen aan de emissies van het ingezette bouwmaterieel. Je kunt dan denken aan een sloopregeling of een subsidieregeling voor de aanschaf van duurzamer materieel.”