Testosteron is een mannelijk geslachtshormoon dat van groot belang is voor het lichaam van de man. Het speelt een belangrijke rol in botvorming, spieropbouw en vruchtbaarheid. Vanaf de leeftijd van vijfendertig neemt het testosterongehalte per jaar met 1,5% af. Een laag testosterongehalte is een marker voor een slechte algemene gezondheid en een verhoogde kans op hart- en vaatziekten en mortaliteit. “Uiteindelijk krijgt iedere man te maken met een vermindering van testosteron”, zegt uroloog Jack Beck van het St. Antonius Ziekenhuis in Utrecht. “Dat is op zich niet zo erg, maar het wordt anders wanneer er klachten ontstaan. Denk bijvoorbeeld aan erectiestoornissen, lusteloosheid, moeheid, stemmingswisselingen, depressieve gedachten, slechte concentratie of afname van libido. Dan wordt het een probleem.”

Op de lange termijn kan testosterondeficiëntie grote impact hebben op de gezondheid van de ouder wordende man. Risicogroepen zijn mannen met overgewicht of diabetes (suikerziekte), mannen die zware pijnstillers of opiaten gebruiken of een hoge cholesterolwaarde hebben; bij hen komt testosterondeficiëntie zelfs nog vaker voor. Ook mannen die bijvoorbeeld problemen hebben gehad met hun testikels, zoals een operatie, een niet-ingedaalde teelbal, slechts één testikel hebben of op andere manier scrotale schade hebben opgelopen, zien een snellere terugloop van testosteron en vormen een risicogroep. 

Hoewel de terugloop van testosteron al zeker een eeuw bekend is en er veel onderzoek naar gedaan is, wordt de oorzaak van klachten vaak niet teruggeleid tot testosterondeficiëntie. Slechts vijf procent van de mannen met testosterondeficiëntie wordt behandeld met testosterontherapie. Dat komt door het soort klachten, die ook bij veel andere oorzaken te zien zijn. Daardoor worden de klachten door de huisarts niet altijd teruggeleid tot een tekort aan testosteron, maar naar  andere oorzaken. “Veel van de klachten zijn vage en algemene klachten”, weet Beck. “Iedereen is wel eens moe of futloos. Alleen klachten als verminderd libido en slechtere erecties wijzen specifiek op een tekort aan testosteron. De klachten worden dan ook vaak gerelateerd aan leeftijd, depressie of drukte.”

Daarbij komt ook schaamte over het onderwerp. Ook in 2022 bestaat nog het idee dat mannen altijd zin moeten hebben om te vrijen en dat ook altijd kunnen. Wanneer het libido daalt kan dat dan ook schaamte opleveren. Het kan maanden of jaren duren voordat mannen naar de huisarts stappen en dit aankaarten. Beck pleit voor meer kennis over testosterondeficiëntie bij zowel huisartsen als mannen zelf. Als mannen een disbalans in hun hormoonspiegel krijgen, dan kan er bijvoorbeeld testosterontherapie worden voorgeschreven om de balans te herstellen. Iets soortgelijks wordt al gedaan bij schildklier- en diabetespatiënten met bijvoorbeeld schildklierhormoon en insuline. De middelen zijn bovendien eenvoudig en bevatten lichaamseigen, natuurlijke hormonen die via de huid in de bloedbaan worden opgenomen. Beck: “Ik verwacht dat mensen langer fit en vitaal willen blijven en de behandelwens omhoog zal gaan. Daarbij slaat de behandeling goed aan. We zien dat mensen daar goed op reageren en zich weer fitter voelen.”

Feiten

• Testosteron heeft een belangrijke rol in het lichaam van de man en heeft effect op veel orgaansystemen.
• Bijna 40% van de mannen van 45 jaar en ouder heeft een tekort aan testosteron: een zogeheten testosterondeficiëntie.
• Een tekort aan testosteron houdt relatief sterk verband met diabetes, obesitas, hart- en vaatziekten, metabool syndroom, depressie en        chronische ziekten zoals COPD en HIV.
• Afvallen en een gezonde levensstijl zijn belangrijk in combinatie met testosterontherapie.