“Ben jij een powervrouw?” “Dat weet ik niet, wat versta je onder een powervrouw?” “Dat was mijn volgende vraag voor jou.” “Ja, jij stelt mij de vraag, dus dan mag jij die definitie geven.” “Ok: een powervrouw is een vrouw die in control is over zichzelf en zelf haar beslissingen maakt over welke richting ze op wil met haar leven.” “Oké, als dat de definitie is, ben ik dat wel.” Barbara Baarsma is er niet de vrouw naar om zich in een hoekje te laten drijven, dat is snel duidelijk. Tegenwoordig combineert ze twee functies: die van Directievoorzitter Rabobank Amsterdam en hoogleraar Toegepaste Economie. “Voor mij is onafhankelijkheid een heel belangrijke waarde.”

Eerst even terug naar die powervrouw. Waarom ben je dat, als je mijn definitie hanteert?

“Omdat ik goed weet wat mijn drijfveren zijn, wat ik belangrijk vind in wat ik doe en ik weet ook goed wat ik wil en wat ik niet wil. En ik durf dat ook te zeggen. Dus als je dat een powervrouw noemt, vind ik het prima.”

Hoe zou jij een powervrouw omschrijven?

“Nou, dat weet ik niet, want ik gebruik dat soort woorden niet. Voor mij is onafhankelijkheid een heel belangrijke waarde en dat heeft een aantal componenten. Ten eerste, en dat is de wetenschapper of analyticus in mij: begin bij feiten en oriënteer je breed wat die feiten betreft en kom dan pas met een duiding, met een mening, met een oordeel. Tweede vorm van onafhankelijkheid is dat je de dingen doet omdat je ze wil doen en niet omdat je ze moet doen. Dat is de ultieme vorm van onafhankelijkheid. Ja, dat heeft natuurlijk ook met financiële onafhankelijkheid te maken, maar het is vooral een mentale staat. Ik gun elk mens, en dus ook elke vrouw, dat ze de verantwoordelijkheid neemt om in ieder geval elke dag iets te doen dat hij of zij leuk vindt. Dat geldt ook voor je loopbaan, je werkende leven. Ik gun iedereen in deze zin onafhankelijkheid: dat je werk hebt dat grotendeels uit leuke elementen bestaat en dat aansluit bij je drijfveren. En natuurlijk is niet alles in je werk altijd leuk, maar dat geeft niet, als het per saldo maar leerzaam en leuk is.”

Maar je noemt het zelf al: financiële onafhankelijkheid heeft daar wel mee te maken, want dan kan je stoppen met werk dat je niet leuk vindt. 

“Ik bedoel met onafhankelijkheid echt mentale onafhankelijkheid. En ja, ik snap dat een voorwaarde daarvoor heus is dat je ook financieel onafhankelijk bent, maar dan bedoel ik niet dat je genoeg geld hebt, maar wel dat je werkzekerheid hebt. Dan is onafhankelijkheid niet dat je zonder het inkomen kan, want dat geldt voor de meeste mensen niet, dat ze zonder inkomen van een baan kunnen, maar wel dat je kan overstappen naar een andere baan als je huidige baan niet meer is wat je wil. Dat noem ik werkzekerheid en dat is een voorwaarde voor mentale onafhankelijkheid. We zouden de arbeidsmarkt en het onderwijs beter moeten inrichten zodat iedereen werkzekerheid kan bereiken.”

Hoe bereiken we dat?

“Om werkzekerheid te hebben, is het essentieel dat dat je continu investeert in je vaardigheden, in je competenties, in je actuele kennis van zaken. En daarom vind ik het ook zo ongelooflijk belangrijk dat iedereen een prikkel krijgt, een verleiding en de mogelijkheid, dus al die drie dingen, om levenslang te leren. Levenslang leren moet voelen als iets dat perspectief geeft, dat je kansen geeft, dat je onafhankelijkheid geeft, zodat je iets kan doen waar je het meeste werkplezier bij ervaart. Uiteindelijk bereik je werkplezier als je voelt dat je regie hebt over je eigen loopbaan en dat gun ik iedereen. 

Hoe ziet dat er dan uit? 

“Als we kijken naar de verleiding, dan moeten we een leven lang leren heel anders inzetten. Nu voelt het voor velen als een levenslange gevangenisstraf, een moetje, en niet iets dat je kansen geeft. ‘Lang leve het leren’ klinkt al veel beter. We moeten iets aan die framing doen: maak het iets dat je wil doen omdat het je meer kansen geeft, en daardoor meer werkgeluk, meer tevredenheid. Het tweede is: geef iedereen een persoonlijk leer- en ontwikkelbudget op een leerrekening, maak het mogelijk, en zet dat op een salarisstrookje, zodat het je elke maand recht in je gezicht staart, het jouw recht wordt. Dan wordt het van jou en wil je het niet kwijtraken.”

En die prikkel?

“Mensen die een leerbudget hebben, maar daar vijf jaar lang geen gebruik van maken en wel werkloos dreigen te worden als gevolg van een leerachterstand, omdat ze niet meer passen bij de baan, zou je dat leerbudget deels kunnen afnemen. En als je dat dan de hele tijd op je salarisstrookje hebt zien staan, dan is het van jou geworden en wil je dat niet opgeven. Dus zo kan een prikkelstructuur van het mogelijk verlies van dat leerbudget ook helpen om mensen aan te zetten om dat leerbudget actiever te gaan inzetten en dus niet te wachten tot je bijna werkloos bent als gevolg van een kennisachterstand.”

Ben jij ooit tegengewerkt in je carrière omdat je een vrouw bent?

“Ehm, nee, dat denk ik niet. Dat komt omdat wat jij aan het begin powervrouw noemde, ik beschrijf als: ik blijf bij mezelf. Ik blijf heel dicht bij wat ik voel en wil. Ik weet wat ik kan, wat ik niet kan én ik weet wanneer ik iets moet leren. Ik maak me niet afhankelijk van wat anderen ervan vinden of doen. Stel dat ik ooit ben tegengewerkt, dan heb ik daarop gereageerd, ben ik het gesprek aangegaan. Dan heb ik mensen een vraag gesteld: waarom zeg je dat, hoezo heeft dat met mijn vrouw zijn te maken? Aan de andere kant denk ik ook niet dat ik er voordeel van heb gehad dat ik vrouw ben, en dat wil ik ook niet. Vandaar dat ik ook tegen een quota voor vrouwen op topposities ben. Ik wil geen excuustruus zijn.”

Duidelijk, geen quota dus. Maar, tot slot, stel dat je morgen met Mark Rutte om de tafel mag zitten en hij zegt: jij mag één wet instellen om de positie van vrouwen op de arbeidsmarkt te verbeteren? Wat zou je dan voor ogen hebben?

“Ik zou voor elke Nederlander binnen de beroepsbevolking, maar vooral ook voor vrouwen, want ik geloof dat die daar gebruik van zouden maken, een ruimhartig leerbudget op een individuele leerrekening met prikkel- en verleidingsstructuur daaromheen instellen. Dat is uiteindelijk de beste garantie op werkzekerheid. En dat gaat ook vrouwen helpen om hun positie op die arbeidsmarkt zeker te stellen, regie op de eigen loopbaan te ervaren en mentaal onafhankelijk te worden.”