Dementie is een akelige aandoening die cellen laat afsterven, waardoor dagelijkse vaardigheden steeds meer problemen oproepen. In 2016 waren er ruim 270.000 mensen met dementie, waarvan zeventig procent de ziekte van Alzheimer heeft. 

De belangrijkste oorzaak voor Alzheimer is een teveel aan amyloïd-bèta, ook wel het Alzheimereiwit genoemd. Wanneer deze eiwitten zich ophopen ontstaan er geheugenproblemen, doordat het de synapsen - de verbindingen tussen zenuwcellen - aantast. Helmut Kessels, neurobioloog en hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, doet onderzoek naar deze ophopingen en de gevolgen ervan. “Niet elke synaps is gevoelig voor de amyloïd-bèta. Wij hebben gevonden dat synapsen die actief gebruikt worden om iets te leren van samenstelling veranderen waardoor ze ongevoelig worden voor het amyloïd-bèta. Het komt ook voor dat mensen wel een ophoping van Alzheimereiwitten hebben, maar geen cognitieve problemen ondervinden. Bij hen hebben de synapsen zich waarschijnlijk aangepast omdat deze mensen cognitief actief zijn gebleven.” Het tegenhouden van deze vorm van dementie (en ook andere vormen) is niet mogelijk, maar het is wel uit te stellen. Mensen die eenmaal Alzheimer hebben zitten echter al in het proces waarbij hersencellen afsterven, dit is niet meer tegen te gaan. 

Er zijn twee soorten Alzheimer waar mensen aan lijden. Familiaire Alzheimer betreft een genetische aandoening in de familie waardoor iemand meer amyloïd-bèta produceert dan een ander. Deze mensen krijgen de ziekte vaker op jongere leeftijd, rond hun veertigste of vijftigste. “In de meeste gevallen is het krijgen van Alzheimer niet erfelijk bepaald, en ontwikkelt de ziekte zich pas op latere leeftijd. Het is dan niet zo dat zij te veel van het Alzheimereiwit produceren, maar meer waarschijnlijk dat het brein door ouderdom een verminderd vermogen heeft het op te ruimen”, stelt Kessels. 

Het uitstellen van dementie is voor iedereen mogelijk. Waar je je lichaam traint om fysiek gezond te blijven, zijn je hersenen ook te trainen om mentaal gezond te blijven. Kessels: “Tegenwoordig zijn er meer mogelijkheden om intellectueel bezig te blijven, om zo je hersenen actief te houden. Alleen, onze telefoon neemt ook het denkvermogen op bepaalde gebieden, zoals de rekenmachine of het notitieblok, over.” 

Het is voor iedereen van groot belang om mentaal actief te blijven, concludeerde Kay Deckers, postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit van Maastricht en één van de ontwikkelaars van de gratis app ‘MijnBreincoach’. Deckers: “Mentaal gezond blijven stimuleer je door cognitieve prikkelingen. Eigenlijk is het heel simpel: blijf nieuwsgierig. Leer een nieuwe taal, sluit je aan bij een club of ga aan het werk in je moestuin.” Ook alledaagse dingen als de krant lezen of een museum bezoeken hebben een positieve invloed op je hersengezondheid. “Ik hoor veelvuldig dat sudoku’s maken de beste training voor je hersenen is. Dit is echter niet het geval, je wordt alleen beter in het oplossen van de puzzel. Voor een gezonde levensstijl raad ik aan gezond te eten, genoeg te bewegen en nieuwsgierig te blijven”.