De Legionella veiligheid in Nederland ligt al twintig jaar onder een vergrootglas, maar na drie zomers met bijzonder hoge temperaturen en warme regenbuien, neemt het risico op groei van de legionellabacterie gestaag toe. Wanneer de legionellabacterie wordt ingeademd kan dit leiden tot een legionellabesmetting. Deze besmetting kan vervolgens weer leiden tot een ernstige longontsteking. “In de afgelopen jaren is het aantal legionellalongontstekingen in Nederland flink gegroeid, van iets meer dan 150 in 2011 tot boven de 400 in 2017”, vertelt Mark Engelenburg, lid van de Copper and Silver Task Force.

De legionellabacterie leeft in allerlei soorten water en groeit bij temperaturen tussen de 20 en 45 graden Celsius. Omdat de klimaatverandering zorgt voor opwarming van het water wordt deze temperatuur steeds vaker bereikt.

Gebouweigenaren zijn dan ook verplicht legionellabeheer uit te voeren. Dit wordt momenteel gedaan door middel van thermisch beheer, een maatregel die door het toenmalige VROM werd ingesteld na de ramp in Bovenkarspel. Engelenburg: “Koud-waterleidingen mogen niet warmer worden dan 20 graden, warm-waterleidingen moeten juist warmer dan 60 graden zijn. Maar koud-waterleidingen koud houden blijkt lastig, zeker met de stijgende temperaturen. En het verwarmen van warm-waterleidingen kost veel energie en past dus niet binnen de energiedoelstellingen.” 

Door deze combinatie van economische veranderingen (energiedoelstellingen) en de opwarming van de aarde is thermisch beheer geen toekomstbestendige oplossing voor legionella meer. Er moet dus gekeken worden naar nieuwe, meer houdbare oplossingen.

Zo’n oplossing kan bijvoorbeeld gevonden worden in koper zilver ionisatie. Bij koper zilver ionisatie worden koper en zilver elektrodes met behulp van elektrolyse opgelost in het water. De koper delen tasten de celwand van de bacteriën aan en vervolgens kunnen de zilver delen de cel binnendringen om de kern onschadelijk te maken. “Koper zilver ionisatie werkt bij elke temperatuur, het bespaart water, en maakt het mogelijk om de warm-watertemperatuur te verlagen, waardoor het beter bij de toekomst past”, concludeert Engelenburg.

Een ander aandachtspunt vormen medicijnresten. Rik Oldenkamp, onderzoeker aan de Amsterdam Institute for Global Health and Development, ontdekte dat de hoeveelheid medicijnresten in zoet water wereldwijd stijgen. “Ook in Nederland zijn over de afgelopen 20 jaar de concentraties 10 tot 20 keer zo hoog geworden.” 

“Grootste veroorzaker is de toename van de consumptie in combinatie met de bevolkingsgroei. Er zijn meer mensen die per persoon meer medicijnen gebruiken”, zegt Oldenkamp. “Maar we kunnen ook beter meten. We kunnen steeds beter kleine hoeveelheden registreren.”

De vraag is wat de effecten daarvan zullen zijn. Oldenkamp keek in zijn onderzoek enkel naar een anti-epilepticum en een antibioticum. “Van het anti-epilepticum is bekend dat het gedrag en reproductie van vissen kan beïnvloeden. Antibioticum kunnen de groei van resistente genen in afvalwater bevorderen. Als je gaat recreëren, zou je dat in je kunnen krijgen. Maar er is nog vrij weinig bekend over de risico’s.”

De gevaren voor de volksgezondheid zijn desondanks verwaarloosbaar, zegt Oldenkamp, ook als de medicijnresten in het drinkwater terechtkomen. “Je zou wel heel veel drinkwater moeten drinken, voordat je te veel medicijnen binnenkrijgt. Bovendien hebben de medicijnen niet direct een negatief effect op de mens. Twee kanttekeningen; het is heel moeilijk om iets te zeggen over de blootstelling op lange termijn aan lage hoeveelheden medicijnresten.” 

“En,” vervolgt hij, “we willen geen medicijnresten in ons drinkwater. Alleen al het feit dat het erin zit, is niet acceptabel.” Waterzuivering alleen is daarvoor niet genoeg. “Het probleem begint al bij de productie tot het voorschrijven en consumeren. In de hele keten zullen we maatregelen moeten nemen. Dit vraagt om samenwerking en goede ideeën.”