Je laat een zaadcel en eicel samenkomen in een schaaltje en plaatst de bevruchte eicel vervolgens in de baarmoeder waarna de vrouw zwanger wordt. In theorie klinkt het simpel, maar de praktijk kan weerbarstiger zijn. “IVF wordt in de media vaak afgeschilderd als een wondermiddel, een ultieme kans om zwanger te worden”, legt Jesper Smeenk, gynaecoloog bij het Elisabeth TweeSteden Ziekenhuis in Tilburg en woordvoerder van de NVOG, uit. “Maar het is een behoorlijk ingrijpende behandeling, zowel fysiek als mentaal. De vrouw moet hormonen spuiten, een eicelpunctie en embryoterugplaatsing ondergaan en dan is er continu de onzekerheid of het wel lukt. Want ook al boeken we dankzij efficiëntere laboratoriumtechnieken betere resultaten, dat betekent helaas niet dat alle vrouwen er gegarandeerd mee in verwachting raken.”  

In 2018 zijn er in Nederland 5.133 baby’s geboren dankzij IVF, wat inhoudt dat één op de dertig een IVF-baby is. Ongeveer een vierde van de vrouwen die IVF ondergaat, wordt na één punctie zwanger van een vers embryo. Daarbij komen dan nog de kansen die voortkomen uit ingevroren embryo’s die in een later stadium teruggeplaatst kunnen worden. “Dit klinkt natuurlijk heel hoopvol”, legt Smeenk uit, “maar het gaat om gemiddelde cijfers van een groep vrouwen, dus van twintigers tot en met veertigers. We zien steeds vaker dat vrouwen hun kinderwens uitstellen en pas rond de veertig aan IVF toekomen, maar omdat zowel het aantal als de kwaliteit van eicellen afneemt met de leeftijd heeft een veertiger nog maar zo’n tien á vijftien procent kans om met haar eigen eicellen zwanger te raken. Dit percentage ligt bij een jonge dertiger een stuk hoger.” Dat het ondanks alle inspanningen niet altijd lukt is keihard en Smeenk krijgt in zijn praktijk dan ook dagelijks te maken met vrouwen of stellen die hier veel leed door ondervinden. “De kinderwens kan een existentiële levensbehoefte zijn en dan is het begrijpelijk heel verdrietig wanneer die wens na vaak lang proberen niet in vervulling gaat.” 

IVF is volgens Smeenk belastend voor het lichaam, een reden dat er altijd eerst andere vruchtbaarheidsbehandelingen worden overwogen. Wel is de wijze waarop de behandeling in Nederland wordt uitgevoerd relatief veilig. “Aan elke behandeling zitten natuurlijk risico’s. Je stimuleert het lijf met hormonen waardoor eiblaasjes gaan groeien en de eierstokken groter worden, wat klachten met zich kan meebrengen. Maar omdat vrouwen drie puncties vergoed krijgen, hoeven we eierstokken niet tot in het overdrevene te stimuleren zoals in andere landen waar niks wordt vergoed soms wel gebeurt. Ook is het bij wet geregeld dat de zorgverzekering IVF vergoed zolang er bij jonge vrouwen maar één embryo wordt teruggeplaatst. Hierdoor is het aantal meerlingenzwangerschappen, wat grotere risico’s voor moeder en kind met zich meebrengt, in Nederland gedaald tot onder de vijf procent terwijl het slagingspercentage hetzelfde is gebleven. Hierin zijn we momenteel zelfs Europees koploper.” Hoe ziet de toekomst van IVF eruit? “Er is op dit moment veel te doen over embryoselectie. Nu al kunnen gezonde embryo’s wanneer er bijvoorbeeld sprake is van een erfelijke ziekte in de familie worden geselecteerd. Deze ontwikkeling zal zich doorzetten en steeds verfijnder worden. Wel moeten we ons altijd blijven afvragen wat daarbij de ethische grens is. The sky is voor het creëren van nieuw leven namelijk zeker niet the limit.”