Ze was tien jaar lang Tweede Kamerlid voor de PvdA met zorg als expertise. Momenteel is ze directeur van de Nederlandse Diabetes Federatie, voorzitter van het Nederlands congres voor Volksgezondheid en senior adviseur zorginnovatie en e-health bij het ECP Platform voor de informatiesamenleving, een netwerkorganisatie waar ze zicht richt op de verbinding tussen zorg en ICT. Als er dus iemand is die weet waar de zorg naartoe moet in een wereld vol technologische ontwikkeling, dan is het Lea Bouwmeester wel. Maar om te kijken naar de toekomst, moet je beginnen bij het heden. Wat is de staat van de Nederlandse volksgezondheid op dit moment? Bouwmeester: “We zitten op de goede weg, maar we zijn er nog lang niet. Wat we willen is dat mensen fit en vitaal blijven, maar de vraag is: wat is dat dan, fit en vitaal? Wat mij betreft: dat mensen weerbaar zijn en prettig in hun vel zitten. Ook als ze een ziekte hebben.”

Prettig in je vel, terwijl je ziek bent?

“Ja. De vraag is: wat is jouw gewenste kwaliteit van het leven? We moeten een omslag maken naar positieve gezondheid, bekeken vanuit de persoon zelf. Wie ben jij? Wat heb jij nodig om het leven te leiden dat bij je past? Een omslag van one size fits all naar maatwerk is nodig.”

Ook bij chronisch zieken?

“Natuurlijk! Kijk, onze ketenzorg is heel goed. We weten wie de chronisch zieken zijn, maar ook hier moeten we van standaard in de keten naar personalisatie. Het gaat om de juiste zorg op de juiste plek op het juiste moment.”

Hoe gaan we dat doen in het licht van de enorme toename van chronisch zieken (tot 7 miljoen in 2030) waar we voor staan?

“Ja, dat is een uitdaging. Als je kijkt naar diabetes dan is er veel winst te boeken door niet alleen goede zorg te bieden als mensen ziek zijn, maar juist hulp bieden voordat ze ziek worden. Diabetes type 2 is voor het grootste deel levenswijze gerelateerd. Maar ook daar werkt vooral een persoonlijke aanpak, dus: wie ben jij en hoe kunnen we jou helpen bij een gezonde leefstijl?” 

Door goed te eten en veel te bewegen, dat weet iedereen zo langzamerhand wel toch?

“Dat zou je denken, maar zo is de realiteit niet. Er zijn heel veel mensen die het ofwel niet weten, ofwel niet doen, ofwel niet volhouden. Daarnaast, simpelweg zeggen: ‘Je moet gezonder eten en meer bewegen’, werkt niet. Mensen gaan alleen hun gedrag veranderen als drempels worden weggehaald en er ondersteuning is op een persoonlijke en positieve manier. We kunnen deze mensen dus echt helpen, door ze te coachen. Natuurlijk, er is een groep die je aan het bewegen krijgt door stappentellers en andere technologische hulpmiddelen, maar er is ook een grote groep kwetsbaren die dat niet lukt. Die meer nodig heeft.” 

Wat kan de rol van e-health hierbij zijn?

“Een heel duidelijke, namelijk meer tijd creëren voor een arts of een coach voor een goed gesprek als het écht nodig is. E-health is een middel dat kan zorgen voor meer eigen regie, langer gezond thuis blijven wonen en minder werkdruk. Dus de kwaliteit van de zorg kan omhoog, terwijl de kosten omlaag gaan. Neem diabetes: metingen kunnen thuis worden verricht, in een portal worden gezet door de patiënt, en mochten de waardes afwijken van wat ze zouden moeten zijn, of er is iets anders, dan kunnen patiënt en dokter met elkaar in contact komen via een videoscherm.”

Maar dan moeten de voorwaarden daarvoor wel worden gecreëerd. De overheid zet hoog in. Vanuit het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport werd in 2014 de doelstelling geformuleerd om er vóór 2019 voor te zorgen dat 80 procent van de chronisch zieken direct toegang heeft tot bepaalde medische gegevens, dat van de chronisch zieken en kwetsbare ouderen 75 procent die dit wil en hiertoe in staat is zelfstandig metingen kan uitvoeren en dat iedereen die zorg en ondersteuning thuis ontvangt de mogelijkheid heeft om – desgewenst – via een beeldscherm 24 uur per dag met een zorgverlener te communiceren. Hoe ver zijn we?

“Het zijn stevige ambities, en het zou heel mooi zijn, maar volgens mij zijn we nog lang niet zo ver. Wat we nodig hebben is een redesign van het zorgproces: een andere houding van, of beter nog cultuur bij, alle betrokkenen in de zorg. Alleen als iedereen elkaar helpt kan er daadwerkelijk anders worden gewerkt met behulp van mensgerichte technologie.”

Wat betekent dat praktisch?

“Dat de patiënt het beginpunt moet worden. Er moeten totaal andere gesprekken worden gevoerd, van vraag-aanbod gesprekken naar vraag-antwoord. Zorgprofessionals moeten dus andere vragen stellen en anders luisteren. Dat gaat niet vanzelf, daar is andere kennis en zijn andere vaardigheden, meer gelegenheid en beloning voor nodig. De patiënt meet zelf iets en wil in gesprek met de zorgprofessional. De patiënt wil niet meer simpelweg horen wat hij heeft en wat de behandeling is. Daarnaast betekent dit coaching gericht op gezondheid en bijvoorbeeld ook begeleiding bij gebruik van mensgerichte technologie in de zorg.” 

Gaat zo’n redesign van het zorgproces lukken?

“We zullen wel moeten. In 2026 hebben we al een enorm tekort aan verplegend personeel. We moeten dus die switch wel maken naar voorkomen in plaats van behandelen, personaliseren en veel meer e-health. Heel veel patiënten willen ook zelf meer regie, meer zelf doen, laten we dit dan samen mogelijk maken.”

Wat zijn de valkuilen bij e-health?

“Je moet altijd kijken naar wat betrouwbaar genoeg is. Helemaal zonder zorgprofessional werken kan niet, er moet altijd verbinding zijn, nooit alleen e-health of alleen een arts. We moeten naar blended care, waarbij de techniek het werk doet om tijd te maken voor het gesprek en de behandeling. Dat biedt kansen op een reis back to the future. Met back bedoel ik terug naar de patiënt die centraal staat en to the future betekent dan: met alle nieuwe mogelijkheden die er zijn. Die reis wil ik graag maken, maar daarvoor moeten we wel alle mensen meenemen. Ze worden niet vanzelf digivaardig. De patiënt niet, de mantelzorger niet en de zorgprofessional niet. Dat is een maatschappelijke opgave.”