“Onze akkerbouwsector is van groot belang voor de voedsel­voorziening in Nederland en ver daarbuiten”, vertelt André Hoogendijk, directeur van brancheorganisatie BO Akker­bouw. “Het is zeer waarschijnlijk dat je elke dag wel iets eet dat van een Nederlandse akker afkomstig is. Nederlandse akker­bouwers verbouwen namelijk een breed scala aan gewassen, zoals aard­appelen, suikerbieten, tarwe en groenten. Die worden weer verwerkt tot allerlei alledaagse producten. Denk aan brood, ontbijtgranen en potjes met bruine bonen.   

 Het is dus in het algemeen belang dat de akkerbouw ook in de toekomst deze rol kan blijven vervullen. Dat kan niet als alles bij het oude zou blijven, want de maatschappelijke uitdagingen dwingen elke sector tot verandering. De partijen binnen de akkerbouwketen hebben dat vertaald in een eigen perspectief, onder de noemer ´Ruimte voor de Nieuwe Akker!´.

 De hele keten op één lijn

De focus ligt daarin op de nieuwe kansen die de verschillende transities voor de sector bieden, evenals de veranderende vraag naar bijvoorbeeld meer plantaardig voedsel. Het perspectief is een initiatief van BO Akkerbouw en de twaalf leden: Agrifirm, Avebe, Cosun, CZAV, Het Comité van Graanhandelaren, LTO, NAJK, NAO, NAV, Plantum, Van Iperen en VAVI. Met het perspectief vraagt de sector aandacht voor wat de akkerbouw de maatschappij te bieden heeft.

Voordat het plan er was, is veel energie gestoken om iedereen binnen de akkerbouwsector op één lijn te krijgen. Hoogendijk: “We hebben de tijd genomen om met veel mensen te praten. Uiteindelijk duurde het een jaar voordat we er waren. We vroegen ze welke uitdagingen ze op zich af zien komen, maar ook waar zij denken dat de mogelijkheden liggen. Daaruit kwamen prachtige kansen voor de toekomst naar voren. We hebben alle inbreng meegenomen en daarvan een stuk gemaakt dat wordt gedragen door de hele keten. Dat je met al die belanghebbenden in staat bent om te zeggen: ‘deze kant gaan wij met zijn allen op’, dat is in de Nederlandse landbouw uniek. 

Het nieuwe perspectief van de akkerbouw is gebouwd op vijf fundamenten: data &    digitalisering, onderwijs en ondernemerschap, sturen op doelen, sterke ketens en onderzoek en innovatie. Het bijzondere aan dat laatste fundament is dat alle akkerbouwers eraan meebetalen, zegt Hoogendijk. “Dankzij het geld dat de boeren inleggen komen elk jaar miljoenen voor onderzoek beschikbaar en dat is essentieel voor onze sector. We kunnen in Nederland bijzondere dingen maken, dankzij technologie en het hoge kennis­niveau. Maar dat moet je wel onderhouden en wil je uitbouwen. Daar zijn onderzoek en innovatie voor nodig.”

 Klimaatadaptatie

De enorme impact van klimaatverandering op de voedselvoorziening en het waterbeheer, maakt het extra belangrijk dat de akker­bouwsector werkt aan klimaat­bestendige gewassen en een adaptief watersysteem. Het ontwikkelen van robuuste rassen die beter bestand zijn tegen droogte en verzilting is daarbij van groot belang. Het vergroten van het organischestofgehalte in de bodem en het tegengaan van bodemverdichting dragen bij aan een betere bodemkwaliteit en weerbaarheid. Deze klimaatadaptieve maatregelen hebben niet alleen een positief effect op de bodemkwaliteit, maar dragen ook bij aan het voorkomen van af- en uitspoeling van nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen naar het milieu. 

 De akkerbouwsector doet onderzoek naar het zuinig omgaan met zoet water en het tegengaan van verzilting binnen onze vruchtbare delta. Door de veredeling van belangrijke gewassen te versnellen en te werken met bestaande en nieuwe veredelingsmethoden, kan de sector inspelen op de snelle verandering van het klimaat en bij­dragen aan een klimaatbestendige toekomst.

 Digitalisering

Ook over het fundament data en digitalisering is veel te zeggen. Digitalisering zorgt ervoor dat steeds meer bruikbare data beschikbaar komt voor de landbouwsector en andere schakels in de keten. Consumenten willen steeds vaker gedetailleerde informatie over de herkomst van producten en gebruikte teeltmethoden. Bovendien hebben telers behoefte aan goede managementinformatie om hun bedrijfsvoering te verbeteren.

 “Het is belangrijk om al deze data te standaardiseren, zodat de hoge kwaliteit en betrouwbaarheid zijn gegarandeerd”, stelt Hoogendijk. “Een Europese aanpak kan hierbij helpen en Nederland kan daarin een belangrijke rol spelen. Om de datapositie van telers te verbeteren, werkt BO Akkerbouw aan een roadmap voor de data-infrastructuur in de open teelten. Het is daarbij belangrijk dat telers eigenaar blijven van hun eigen data en deze dagelijks kunnen gebruiken voor hun bedrijfsvoering.”

 Het standaardiseren van data zou volgens Hoogendijk moeten gebeuren volgens de FAIR-uitgangspunten. Daarnaast moeten telers in staat worden gesteld om op basis van een digitaal dashboard hun bedrijfs- en milieuprestaties te monitoren en waar nodig bij te sturen. “Om dat alles voor elkaar te krijgen, is een publiek-private samenwerking noodzakelijk. De sector wil daarvoor lang­jarig samen met de overheid optrekken.”

 Circulaire grondstoffen

Door slimme veredeling, teelt, handel en verwerking werkt de akkerbouwsector aan duurzame oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. Dat moet bijdragen aan een gezonder voedselsysteem, een circulaire economie en een vitaal platteland. In Ruimte voor de Nieuwe Akker! zijn zeven concrete richtingen (perspectieven) voor de toekomst geformuleerd, waarmee de sector een bijdrage kan blijven leveren aan een betere wereld: duurzaam voedsel, eiwit­transitie, groene energie, biodiversiteit & landschap, circulaire samenleving, klimaatbestendige omgeving en biobased materialen.

 De biobased materialen hebben de speciale aandacht van Hoogendijk, vanwege de mogelijkheden en de urgentie. Veel materialen in onze huidige consumptie-­economie worden gemaakt op basis van eindige grondstoffen. Dit zorgt voor uitstoot van broeikasgassen en uitputting van de fossiele bronnen. Gelukkig bestaan er goede mogelijkheden om gebruik te maken van circulaire plantaardige grondstoffen. De verwachting is dat de bouw en de chemie gaan overstappen op het gebruik van plantaardige grondstoffen. Voor biobased toepassingen kan gebruik worden gemaakt van vezelgewassen, zoals vlas en hennep, van zetmeelaardappelen of van reststromen, zoals bietenpulp.

 “De toenemende vraag naar circulaire grondstoffen is een kans voor de akkerbouw”, zegt Hoogendijk. “Belangrijk is dat we als sector toegevoegde waarde creëren en vasthouden binnen onze ketens. Gewassen en reststromen die geschikt zijn voor biobased toepassingen dragen bij aan de transitie van fossiele naar circulaire grondstoffen. De teelten die geschikt zijn voor biobased materialen leveren ook een positieve bijdrage aan de bodemgezondheid en de waterkwaliteit. Met andere woorden: dit biedt heel veel moge­lijkheden om een bijdrage te leveren aan het leefbaar houden van de planeet.”