Roebyem Anders neemt geen blad voor haar mond. Ze is oprichter van Sungevity International, een bedrijf dat in hoog tempo zonne-energie in de gebouwde omgeving uitrolt. Volgens Anders moeten we zonnestroom meer integreren in het landschap en de plaatselijke bevolking als participant meenemen. “Anders krijgen we dezelfde tegenstand die projectontwikkelaars nu bij windparken tegenkomen.”

Zonne-energie, oftewel elektriciteit die middels PV (fotovoltaïsche) panelen wordt opgewekt, is de laatste jaren aan een exponentiële opmars bezig. In Nederland staat bijna drie gigawatt piekvermogen opgesteld. Dat valt in het niet bij het potentieel: schattingen spreken van bijna 80 GWp alleen al op daken (zowel van woningen als van gebouwen met een andere bestemming). 

“Het gaat de laatste jaren hard”, zegt Anders. “Waren PV-panelen begin deze eeuw nog voorbehouden aan idealisten, nu zien we dat steeds meer huiseigenaren zonnepanelen installeren. Corporaties gaan zonnestroom nu ook omarmen. Als dat gaat gebeuren, hebben we er zomaar vele Gigawatts bij. De ‘trias energetica’ (besparen, efficiënt gebruik van fossiele bronnen en pas daarna duurzaam) wordt op zijn kop gezet. PV-panelen zijn een zichtbaar, aantrekkelijk en gewild gespreksonderwerp. Als zonnestroomgebruikers inzicht krijgen in wat ze opwekken, volgt vaak vanzelf energiebesparing, zo belangrijk voor onze energietransitie.”

Die onstuimige groei, vooral door grote projecten, heeft echter ook negatieve kanten. Anders maakt zich zorgen. “Mijn grootste angst is verrommeling van het landschap dat tot plaatselijk verzet tegen zonneparken leidt”, zegt ze. “De PV-sector loopt hetzelfde risico als wind op land. In Noord-Holland is dat door onnadenkend beleid en kriskras plaatsing van windturbines bijna op slot gegaan. Zoiets moeten we voorkomen, kleinschalige zonnestroom heeft nu zo’n hoge aaibaarheidsfactor. Wanneer je grootschalige zonneparken zonder burgerinspraak en –participatie op al te zichtbare plekken in natuur en landschap wil plaatsen, zoals in Ooststellingwerf of Sappemeer is gebeurd, dan gaan de hakken in het zand en krijg je weinig meer gedaan.”

Volgens haar kan het beter. “Zet grote zonneparken bij voorkeur op industrieterreinen neer en betrek de bevolking erin”, licht Anders toe. “Greenchoice pakt dat goed aan. Zonnepark Harlingen (1,8 Ha.) is via crowdfunding gefinancierd, ook mensen die geen klant van het energiebedrijf zijn kunnen daarin deelnemen. Plaats zonneparken op een oude afvalberg of bouw parken die multifunctioneel zijn, zoals op de Kwekerij waar zonnepanelen gecombineerd worden met een natuurpark, schaapskuddes en een speeltuin.”

Jaap Baarsma, voorzitter van Holland Solar, nuanceert. Hij stelt een ‘zonneladder’ voor waarin eerst naar het beschikbaar dakoppervlak wordt gekeken, vervolgens naar braakliggende gronden en tenslotte naar (minder productieve) landbouwgronden. “Vergis je niet, als we naar 22 gigawatt grondgebonden zon PV in 2023 willen groeien”, zegt hij, “dan heb je daarvoor heb je meer dan 300 km2 oppervlakte nodig. Met het huidige dakoppervlak dekken we in 2050 slechts een derde van de vraag. Voor de rest zal elders ruimte gevonden moeten worden. Wij pleiten dan ook voor het zo goed mogelijk gebruiken van daken én dubbel ruimtegebruik, bijvoorbeeld op kassen, parkeerterreinen, braakliggende grond of op water. Met drijvende zonneparken kan je zonne-instraling zowel van de boven- als de onderzijde benutten en zijn 15 tot 20% hogere stroomopbrengsten mogelijk.” 

Over burgerparticipatie is hij duidelijk. “Dat is primair de taak van de gemeente. Natuurlijk moet je de bewoners vroegtijdig in de plannen betrekken maar we zien wel dat als die ook financieel participeren, nieuwe parken moeilijk van de grond komen. Het moet geen aflaat worden waarmee we de burgerstem afkopen”, besluit hij.