We beseffen het vaak niet, toch eten we dagelijks gemiddeld negen gram zout. Volgens gezondheidsexperts beduidend meer dan goed voor ons is. Met een overdosis van zo’n slordige drie gram per dag bevinden we ons en masse in de gevarenzone als het om onze gezondheid gaat. 

Waarom is die zilte korrel toch zo funest? Duitse wetenschappers denken dat zout ons immuunsysteem verzwakt als we er te veel van eten. Ook in Nederland hebben artsen maar weinig goeds te zeggen over de sluwe smaakmaker in ons keukenkastje. Wat is de reden dat we de smaakversterker desondanks met een korreltje zout blijven nemen? Is het onwetendheid? Zijn we eraan verslaafd? Of vrezen we voor smakeloos consumeren? Volgens Liffert Vogt van het Amsterdam UMC zit het zo: “De meeste mensen weten wel dat te veel zout slecht voor ze is. Niettemin krijgen ze er dagelijks toch snel te veel van binnen, zelfs als ze het zoutvaatje laten staan.” Volgens de Amsterdamse internist zijn we dus onbewust onbekwaam als het om zoutminderen gaat. Eigenlijk niet zo vreemd, want verreweg het meeste zout dat we nuttigen, schuilt in producten uit de supermarkt. Tenminste, als we de etiketten negeren. Want lezen we die wel, vallen we van de ene verbazing in de andere. Zo ook Peter Grootendorst (33), die vanwege glutenintolerantie sinds een paar jaar verpakkingen uitpluist. “Ik schrok me kapot van alle toevoegingen. Vooral zout en suiker zit bijna overal in. De hoeveelheden zijn soms stuitend en verschillen erg per merk. Door mijn werk in de psychiatrie kom ik regelmatig laat thuis. Voorheen trok ik dan een kant-en-klaar maaltijd uit de vriezer. Nu doe ik aan meal prepping.”

Meal prepping, dat klinkt hip. Maar wat bedoelt de pubervader daar precies mee? “Ik bereid mijn maaltijden nu zelf. Met verse producten en verschillende kruiden, daarna vries ik ze in. Zo eet ik altijd gezond en bovendien met meer smaak.”

Met minder zout meer smaak. Ja, dat is haalbaar! “Tijdens het afkicken van zout merkte ik dat mijn smaakpapillen flink aangetast waren door alle bewerkingen. Nu ik gewend ben aan minder, proef ik de pure smaken van ingrediënten pas echt. Ook de kinderen weten inmiddels niet beter meer. Ze vinden het eten bij vrienden thuis tegenwoordig vaak te zout.”

Moeten we nu allemaal Cold Turkey van de witte korrels af? Beter is in kleine stapjes, vinden voedingsdeskundigen. Voor we ons over een stappenplan buigen, eerst nog even antwoord op de hamvraag: waarom staat een teveel aan zout gezond ouder worden in de weg? Internist Vogt legt uit: “Als je meer dan zes gram zout per dag eet, loop je het risico op een hoge bloeddruk en vroegtijdige nierschade. Een hoge bloeddruk beschadigt namelijk de kleine bloedvaten in het lichaam, waar met name onze nieren rijk aan zijn. Geleidelijk ontstaat hierdoor nierschade. En dat is vaak weer een indicator  voor hart- en vaatziekte of vroegtijdige sterfte.”

Een beetje ongerust raadplegen we de Nierstichting. Hoe vaak komt nierschade eigenlijk voor in ons land? De website van het gezondheidsfonds drukt ons met de neus op de feiten: bij grofweg 1,7 miljoen landgenoten. En lezen we verder, dan blijkt een groot deel van deze mensen dit zelf niet eens te weten. Hoe kan dat, merken ze hier niets van dokter Vogt? “Over het algemeen is schade aan de nieren eenvoudig op te sporen door urine te testen op aanwezige eiwitten. Maar, bij slecht functionerende nieren ontstaan klachten meestal pas als de verslechtering in een vergevorderd stadium is.” Dat is dus opletten geblazen.

Wie a zegt moet ook b zeggen. We duiken daarom nog dieper in de minder goede eigenschappen van het populaire smaakmiddel. Want, hoe zit het met zout en ons afweersysteem? Uit recent onderzoek van een universitair ziekenhuis in Bonn blijkt dat de korrelige kamikaze ook ons immuunsysteem niet ongemoeid laat als je er te veel van eet. Hoe ziet Vogt dit? “Op dit moment weten we nog onvoldoende details van het onderzoek door Jobin en Kurts. Dat een te hoge zoutinname ongunstige effecten heeft op ons immuunsysteem, is al langer bekend. Bovendien kan het specifieke cellen zo beïnvloeden dat het de kans op bepaalde auto immuunziekten vergroot.”

Hoogste tijd dus voor een zoutbewust stappenplan. Of wachten we nog even totdat vadertje overheid voedingsmiddelenfabrikanten dwingt hun producten met een zoutalert stickertje te labelen? De internist raadt het ons af. “Vanuit de overheid gaat het echt te langzaam. Wachten we daarop, doen we ons lichaam onnodig lang geweld aan.” 

Een beter lijf begint dus bij onszelf? “Daar komt het wel op neer, maar doe het stapsgewijs,” adviseert Vogt. “Vul bijvoorbeeld eerst de eetmeter van het Voedingscentrum eens in. Of pak de zoutmeter van de Nierstichting erbij. Zo leer je de dagelijkse zoute boosdoeners kennen. Net als door het lezen van verpakkingsetiketten.”

Check. Voor de vervolgstappen kloppen we nog even aan bij de Drentse meal prepper Peter. Minderen met zout, hoe deed hij dit? “Vervang eerst chips eens door ongezouten noten of rauwkost met een knoflook-yoghurt dip. Kijk daarna bijvoorbeeld naar je broodbeleg. Eet je vlees, kun je beter kiezen voor rosbief of kipfilet dan voor worstsoorten of paté. Ga met verse spullen koken, maak soepen en sauzen zelf. Gebruik geen pakjes en zakjes, maar varieer met kruiden. Mijn favorieten zijn knoflook, gember, ui, citrus, kerrie en kurkuma. Voor mij is deze ommezwaai een mooi voedingsavontuur geworden. Zelfs roti maak ik zonder zout. Het bouillonblokje vervang ik door zelf getrokken bouillon.” Veel werk? “Valt reuze mee, de bouillon maak ik eens in de paar weken in grote portie en vries ik in. Lang leve meal prepping!”