Met hulp van BIM-systemen kan je efficiënter en ook duurzamer bouwen. “Op de bouwplaats worden soms fouten gemaakt die in de ontwerpfase al voorzien konden worden. Dan heb je dus niet alleen faalkosten,  maar vernietig je vaak ook waardevolle bouwmaterialen.”

Aan het woord is Coen van Rooyen, directeur van NVB-Bouw. “Als alle adviseurs gezamenlijk in hetzelfde digitale model werken en iemand maakt een fout, dan geeft de software dat gelijk aan. Zo voorkom je dat fouten pas tijdens de bouw ontdekt worden.”

Ook maakt BIM circulair bouwen makkelijker. “Door precies aan te geven welke materialen waar komen te zitten bouw je een gebouwenpaspoort op. Als je het gebouw jaren daarna weer gaat afbreken, kun je precies zien welk materiaal waar zit en hoe je dat weer opnieuw kunt gebruiken. Je kunt bovendien als ontwikkelaar aan de klant garanderen dat een gebouw energiezuinig is, omdat er veel meer naar het gebouw als geheel wordt gekeken. Hoe reageert de warmtepomp bijvoorbeeld op de muurisolatie?”

Circulariteit is inmiddels een dagelijks besproken onderwerp. De dialoog over het onderwerp is in volle gang, wat Michel Baars, eigenaar en directeur New Horizon, betreft  een goede ontwikkeling. Maar hij plaatst ook een kanttekening: “We moeten ervoor waken dat de essentie van een circulair economisch model niet vervaagt en niet verkeerd geframed wordt als bijvoorbeeld het simpelweg op een marktplaats zetten van materialen.” 

Die verkeerde framing vindt zich in de noe-mer duurzaamheid. “De misperceptie is dat circulariteit onderdeel is van een duur-zaamheidsmodel. De hiërarchie is echter dat circulariteit meer is dan een duurzaamheidsmodel of -hype, en dat duurzaamheid juist een onderdeel is van circulariteit. We hebben het hier over een hele andere visie op de maatschappij en economie. Het debat moet vooral hier op geijkt zijn en hoe we als samenleving mensen blijven includeren.” 

Juist de economische triggers zijn interessant voor ondernemers om de stap naar bijvoorbeeld circulaire bouwprojecten te zetten. “Ondernemers denken aan tijd, geld en risico. Duurzaamheid is vaak een minder tastbaar thema. De economische waarde van circulariteit is daarom zo belangrijk.” Maar ook de maatschappelijke impact van circulaire bouwprojecten is een belangrijk thema, bijvoorbeeld op de arbeidsmarkt: “Er zullen veel nieuwe banen ontstaan die we moeten laten invullen door mensen die nu nog niet meedoen aan circulariteit. Zo houden we iedereen betrokken.”

“Om echter de stap te zetten naar een circulaire toekomst, moet er een koploper zijn in de sector. Daarnaast moet kennis onvoorwaardelijk gedeeld worden. Het is cruciaal dat we inhoud blijven toevoegen aan de discussie.” Het belang van deze twee stappen in combinatie met helderheid over de framing van circulariteit, zullen het concept stimuleren.

Ook de overheid moet duidelijke meetpunten creëren die we kunnen vergelijken. “Zo kunnen we de progressie van circulariteit daadwerkelijk inzien. Zeker als we door maatschappelijke trends als digitalisering en robotisering straks exponentieel stap-pen kunnen maken. Je moet de werkelijke status van de transitie kunnen inzien, alsmede de samenhang tussen circulariteit en deze trends.” 

Zonnepanelen, een warmtepomp of je eigen windmolen. Er zijn steeds meer high-tech mogelijkheden om op je energierekening te besparen en bij te dragen aan een beter milieu. Maar zonder goede isolatie van je woning is het dweilen met de kraan open. 

Er zijn drie vormen van isolatie in huis: spouwmuurisolatie, dakisolatie en vloerisolatie. Stuk voor stuk hebben ze voor- en nadelen. “De keuze voor isolatie hangt natuurlijk in de eerste plaats van je woning, budget en persoonlijke voorkeuren af ”, legt Rick Takkenkamp, eigenaar van Takken-kamp Isolatie, uit. “Over het algemeen is het zo dat je met dakisolatie veel op je energierekening kunt besparen. Warme lucht stijgt namelijk op, dus als het door een goed geïsoleerd dak niet naar buiten kan, houd je de warmte beter in huis en dat merk je in je portemonnee. Maar met vloerisolatie heb je weer snel comfortgewin, omdat je direct na het aanleggen ervan al geen koude voeten meer hebt.”  

Volgens hem heeft spouwmuurisolatie het beste rendement, omdat je de investering er na drie tot zes jaar al uit hebt. Dakisolatie geeft daarentegen een wat groter kostenplatje, omdat meestal de gehele zolder wordt aangepakt met bijvoorbeeld een dakkapel en mooie afwerking zodat er een goede extra leefruimte ontstaat. Ook de techniek van isolatiematerialen staat niet stil. “We moeten van het gas af, willen steeds meer besparen en steeds minder energie verbruiken. De eisen worden hoger, maar een spouw-muur blijft wel dezelfde afmeting houden. Momenteel heeft het materiaal dat daarvoor wordt gebruikt een isolatiewaarde van 1,8, maar er wordt een nieuwe soort ontwikkeld die de waarde in een klap kan verdubbelen.” 

Het isoleren van je woning is best een grote klus. Vaak wordt het gedaan bij de aankoop van een huis. Stel iemand koopt een niet onderhouden jarendertighuis, waar moet dan op worden gelet? “Kijk vooral niet met een roze bril naar de verbouwing”, legt Takkenkamp uit. “Woningen van de jaren dertig hebben wel spouwmuren, in tegenstelling tot huizen van voor die tijd, maar vaak werd er in muren puin en ander afval gedumpt. Dit zou natuurlijk aangepakt kunnen worden met moderne spouwmuurisolatie, maar het is vooral belangrijk om met een generieke blik naar de verbouwing te kijken. Misschien moeten de oude jaren dertig dakpannen worden vervangen, moeten de houten kozijnen worden vervangen en kan de vloer ook een opknapbeurt gebruiken zodat het huis beter geïsoleerd wordt. Verkijk je er in elk geval niet op en maak eventueel een meerjarenplan.”  

Energieneutraal houdt in dat een woning net zoveel energie opwekt als dat het verbruikt en dat er op een zuinige manier met energie wordt omgegaan. Vorig jaar leek er sprake van dat iedereen maar een warmtepomp moest nemen. Het zou volgens Diederik Samson dé oplossing zijn om te besparen op de energierekening en CO2-uitstoot terug te dringen, maar daar kwam hij toch wat op terug, omdat je dan wel een ‘hysterisch goed geïsoleerde woning nodig hebt’. Takken-kamp onderschrijft dit. “Je moet eerst goed isoleren, dan komen andere hulpmiddelen zoals een warmtepomp aan bod. Zie het zo: als het koud is buiten, dan trek je toch ook niet alleen maar een dure jas aan? Dan kijk je eerst goed naar je onderkleding, boven-kleding en dan pas komt die jas. Dat geldt dus ook voor isolatie.”

Het afgelopen jaar hadden we in Nederland meer dan ooit last van de eikenprocessierups, en als we de experts mogen geloven zullen er door de klimaatverandering in de komende jaren nog veel meer vervelende insecten bijkomen die we zullen moeten bestrijden. De vraag is hoe we dat het beste kunnen doen.

Ik ben vegetariër, heb een auto met een stekker, gebruik zonnepanelen en een warmtepomp. Noem me gerust een idealist of een wereldverbeteraar, toch raak ik van de term klimaatverandering niet in paniek.

Energie opwekken aan de hand van zonnepanelen of windmolens is bij veel Nederlanders wel bekend, maar ook met aardwarmte kun je op een duurzame en lokale manier energie verkrijgen. 

Met aardwarmte kan een woning zonder gas worden verwarmd. Er wordt hiervoor vlakbij een woning tot zo’n 150 meter diepte een gat van 15 centimeter geboord waarin twee buizen de grond in gaan . Deze buizen zijn verbonden met een warmtepomp in huis die de grondwatertemperatuur gebruikt om het huis te verwarmen en er warm water van maakt. “Met aardwarmte haal je tachtig procent van je energie voor verwarmen gewoon uit eigen tuin”, legt Beerd Volkers, aardwarmte-expert uit. “Het systeem bestaat al twintig jaar, dus de kinderziektes zijn er inmiddels uit. En omdat ook de prijs van aardgas steeds hoger komt te liggen wordt het systeem vaker toegepast.” 

Bijkomend voordeel van het systeem is dat er ook mee gekoeld kan worden. “De temperatuur van het grondwater is zo’n 10 á 13 graden. Een woning kan er in de zomer zo’n 5 á 6 graden koeler mee gemaakt worden. 

Het mooie is dat de warmte uit het huis enkele maanden in de aarde wordt opgeslagen. Hiermee kan je in het najaar weer je huis verwarmen met de warmte van de zomer.” Inmiddels telt Nederland zo’n 280.000 woningen die energie verkrijgen door middel van aardwarmte en er komen jaarlijks 20.000 huishoudens bij. Belasten we de aarde niet teveel als heel Nederland over gaat op dit systeem? “Zelfs als alle huishoudens in Nederland en ook de industrie zoals de glas- en tuinbouwsector een aardwarmtesysteem zouden nemen, heeft  dit geen gevolgen voor de aardkorst, zolang je dan maar diep genoeg boort. De bodem is wat dat betreft  een heel grote warmte-accu.” 

Boyat Slat is terug op de Grote Oceaan voor een tweede poging plastic te ruimen. 

Het aantal Nederlanders met zonnepanelen op het dak is explosief gegroeid, en overal verrijzen zonneparken. Maar de zon schijnt geen 24 uur per dag, dus vraagt de opvang van de pieken en dalen in opwek om een oplossing.

De populariteit van zonne-energie heeft volgens Miro Zeman, hoogleraar Electrical Sustainable Energy aan de TU Delft, vooral te maken met de dalende prijzen door de aanvoer van goedkope zonnepanelen uit China. “De terugverdientijd is ondertussen 7 à 8 jaar, terwijl de panelen zo’n 25 jaar mee kunnen.”

Het geeft volgens Zeman, zelf al 16 jaar trotse eigenaar van zonnepanelen, bovendien ‘een fantastisch gevoel’ om bij zonnig weer je energiemeter de andere kant op te zien draaien. “Hoe geweldig is het om zelf je elektriciteit te kunnen genereren? Mensen zijn daardoor ‘prosumer’ geworden in plaats van ‘consumer’.”

Voor een verdere schaalvergroting van solartoepassingen in de bebouwde kom zijn verbeteringen van zowel het rendement als het uiterlijk van zonnepanelen nodig. Zeman: “Daarvoor is de samenwerking met architecten belangrijk. Waar hebben zij behoefte aan bij het realiseren van nieuwbouw of de renovatie van bestaande gebouwen?” 

Woningen duurzaam en aardgasvrij maken is een belangrijke opgave in Nederland, in 2050 moeten alle 7,8 miljoen woningen aardgas vrij zijn, zo verplicht het ‘Parijs-akkoord'. In het Klimaatakkoord werd vorig jaar december opgenomen dat in de periode 2019-2022 de eerste 100.000 van de 2,4 miljoen corporatiewoningen van het gas af moeten worden gehaald. Corporaties fungeren zo als ‘startmotor’ voor de grootschalige verduurzaming van de Nederlandse woningvoorraad. 

Het is de trend van het moment: efficiënt en wijs omgaan met de omgeving. Die efficiëntieslag proberen we niet alleen te maken in het kader van duurzaamheid, maar ook om economisch voordeel te behalen. Smart buildings en circulair bouwen zijn twee wij-zen waarop we in de bouw een efficiëntieslag kunnen maken.

Smart buildings, letterlijk ’slimme ge-bouwen’, beschikken over een zogeheten Gebouwenbeheersysteem (GBS). Dit systeem is een centrale monitoringstool voor alle installaties in een gebouw, zoals bijvoorbeeld verwarming, PC-netwerken, brandveiligheid, inbraakbeveiliging, verlichting, luchtbehandeling, klimaatbeheersing en kamerreseveringen. Een gebouwbeheerder kan met het systeem zien of het pand optimaal gebruikt wordt of dat bijvoorbeeld een ruimte structureel niet gebruikt wordt. Daarnaast kan hij, of zij de ideale werkplek creëren (wanneer de besproken ruimte niet gebruikt wordt zal deze vrijgegeven worden). Bovendien kan hij via het netwerk bekijken of een collega aanwezig is en waar deze werkzaam is. Maar hij/zij kan ook verschillende systemen koppelen. 

Smart buildings gaan efficiënt om met gebouwen, wat in het verlengde ligt van een circulair bouwproject. Zo’n project draait om het slim gebruiken van grondstoffen, producten en goederen, zodat deze oneindig hergebruikt kunnen worden: een gesloten kringloop. Een van de doelen is om gebouwen flexibel in te zetten, wat met een GBS meer dan mogelijk wordt gemaakt. Circulair bouwen moet bijdragen aan de ambitie om een volledig circulaire economie te zijn in 2050.

Bernard Wientjes is ongeduldig, het gaat hem te langzaam. En dat is niet zo vreemd, gezien de enorme verduurzamingsopgave binnen de bouw die hij voorstaat. “Uiteindelijk denk ik wel dat we het kunnen halen, maar dan moet er echt zo snel mogelijk begonnen worden.”

Hoe houden bedrijven het pand gezond? 
“Vastgoedeigenaren willen ge-zonde gebouwen. De WELL-cer-tificering beoordeelt een gebouw op gez ondheid en wellbeing van personeel. Deze certificering is prima, maar de gebruikers worden hier in meegenomen. Onze app maakt het mogelijk om het welzijn van de werknemers in kaart te brengen én de werkomgeving continu te meten door het gebruik van sensoren. Op basis van de gegenereerde inzich-ten worden verbeteringen aange-bracht, waardoor medewerkers in een gezondere en productievere werkplek werken.”

Welke ontwikkelingen zijn er gaande in vastgoed? 
“Door de gebruikers centraal te stellen en de inzet van slimme sensoren krijg je een gezond en duurzaam gebouw. De millennials en Generatie Z stellen hoge eisen aan gezonde en duurzame werkomgeving, zoals goede ventilatie, daglichttoetreding en een prettig binnenklimaat. Dat maakt mede een bedrijf aantrekkelijk voor deze groep.” 

Hoe kunnen bedrijven hierop inspelen? 
‘De omstandigheden zo aan te passen dat de gebruiker zich prettig voelt. Centraal staan building – zoals klimaat, geluid en licht– , business – zoals cultuur en leiderschap - en body. Onder het laatste valt fysieke en mentale gezondheid. Deze elementen kun je beïnvloeden.”

De buitensporigheid op de huizen-markt is enigszins getemperd, maar van een evenwicht blijkt absoluut geen sprake. Misschien moeten we dat voorlopig ook niet verwachten. “De gekte op de huizenmarkt is het nieuwe normaal.”

Het klimaat verandert, en snel. Het is niet voor niets dat men zich meer en meer bewust wordt van de urgentie om te verduurzamen. In het klimaatakkoord is vastgesteld dat we onze CO2-reductie met 49% moeten hebben verlaagd in 2030. Hoe bereiken we dit doel en met welke middelen?

Ik ben blij dat er na 1,5 jaar een Klimaatakkoord ligt. Het biedt veel aanknopingspunten om te starten met de energietransitie in de gebouwde omgeving. Tijdens de onderhandelingen pleitten wij voor realisme en de juiste condities waarmee uitvoerders van deze enorme opgave hun verantwoor-delijkheden kunnen nemen.

Wij Nederlanders trekken er in de zomer massaal op uit om van de zon te gaan genieten, en dat doen we het liefst in de sitjlvolste outfits. Met de volgende items kun je overdag perfect bruin worden op zonnige stranden, en ’s avonds flaneren over de boulevards.

Al zo lang als Richard Simon zich kan herinneren, houdt hij van het spelen van videogames. De Bredanaar wist zelfs, via een omweg met rappen, van zijn hobby zijn werk te maken. Al bijna 20 jaar presenteert Richard spelrecensies op Gamekings, de website en zender voor gamesliefhebbers.

Je hoort steeds vaker dat mensen niet alleen hun nabestaanden, maar ook een goed doel benoemen tot erfgenaam in een testament. Een mooi gebaar om er voor te zorgen dat er na je overlijden anderen gesteund of geholpen kunnen worden. De meeste goede doelen zijn dan ook zeker gebaat bij een financiële ondersteuning om hen te helpen hun doelen te bewerkstelligen. Je laat bij je overlijden echter meer achter dan alleen je bankrekening of een goed gevulde oude sok. Het is dus belangrijk dat de uitvoering op de juiste manier gedaan wordt.

Uit cijfers van brancheorganisatie Goede Doelen Nederland blijkt dat Nederlanders in de afgelopen jaren vaak geld gaven aan goede doelen.  Ze doen eens iets in een collectebus, geven geld via een tv-actie of maken structureel een geldbedrag over naar een goed doel dat ze een warm hart toedragen. De laatste jaren worden goede doelen ook steeds vaker opgenomen in het testament.